«زُهد» كه معادل آن در فارسي «بي رغبتي به دنيا» است، نشانه پارسايي و پرهيزگاري است و انسان پرهيزگار و با تقوا كسي است كه دنيا و عوارض مادّي در او نفوذ نداشته باشد، هرچند از افراد متمكّن و ثروتمند به حساب آيد.

اسلام دنيا و امكانات آن را زيور و زينت زندگي معرّفي مي كند [1] ، و نقش آن را از اساس و قِوام آن به شمار مي آورد [2] ، و تأكيد مي كند كه از دنيا اعراض نكنيد [3] ، زيرا: در آن صورت حيثيّت و شرافت آدم مورد سؤال قرار گرفته، و دين و ايمانش تباه مي گردد، و براي يك لقمه نان و تأمين


معاش و زندگي، ممكن است سر از آفت ها و خطرها در آورد. [4] .

«ابن ابي يعفور» از اصحاب امام صادق به آن حضرت گفت: اي فرزند پيامبر! ما اهل دنيا گشته و گرفتار شده ايم؟ حضرت فرمود: با دنيا و امكانات مالي خود چه مي كنيد؟ عرض كرد: كارهايي از قبيل: ازدواج، زيارت خانه خدا، تأمين زندگي خود و خانواده، كمك به ديگران و بخشش در راه خدا.

حضرت فرمودند:

لَيْسَ هذا مِنَ الدُّنْيا، هذا مِنَ الْآخِرَةِ [5] .

اين كه شما تعريف كرديد از دنيا نيست، بلكه (همين دنيا) مربوط به امور آخرت است.

با اين مقدّمه به اين نتيجه مي رسيم كه «زهد» فقر و گدايي نيست، بلكه: بي اعتنايي به دنيا و اسير نشدن در برابر آن را «زهد» گويند.

اميرالمؤمنين علي عليه السلام «زهد» را اين چنين معني مي كند:

تمامِ زهد، در دو جمله از قرآن بيان شده است و آن اينكه: بر آنچه از دست شما مي رود دلتنگ نباشيد، و به آنچه به شما مي رسد دلشاد نگرديد. [6] .

آري «زهد» نفوذناپذيري از دنيا است، هر چند كسي دنيا و امكانات مالي داشته باشد.

در تاريخ آمده است: وزير«سلطان محمود غزنوي» جناب آقاي «اياز» از چوپاني به مقام وزارت رسيد، ولي در برابر دنيا اصالت انساني خود را از دست نداد، به همين جهت لباسها و چاروقهاي دوران چوپاني را در صندوقي قرار داده، و هر روز يك مرتبه به آنها نظاره مي كرد و با خود مي گفت: اياز! وزارت و مقام و دنيا تو را گرفتار نسازد، تو هماني كه در گذشته اين لباسهاي فرسوده و چاروقهاي چوپاني را مي پوشيدي! به اين طريق زهد خود را از دست نداد.

امام حسين عليه السلام انسان فقير نبود، بلكه او در يك قلم به شخص دردمند و گرفتاري كه به او پناه آورده بود، يكجا هزار رأس گوسفند، و هزار دينار پول طلا مرحمت كرد... [7] .


امّا در برابر آنهمه امكانات مالي لحظه اي غفلت نكرد، و دنيا و مناصب خطرآفرين را كنار زد، و بر ضدّ معاويه و يزيد و ستمگران ديگر بپا خاست و...