رسمي شدن عزاداري مربوط به دوراني است كه حكومت هاي شيعي در دنياي اسلام شكل گرفتند. با آغاز سده چهارم، دولت آل بويه [1] در ايران و دولت فاطميان در شمال آفريقا [2] پديد آمدند و به مرور به قلمرو خود افزودند. در نيمه دوم اين سده، ايران (بجز مناطق شرقي) و مركز عراق در اختيار دولت آل بويه و شمال شرق آفريقا، مصر، شام و فلسطين نيز در اختيار دولت فاطمي قرار گرفت.

دوران رسميت، از سال 352ق آغاز مي گردد كه در آن معز الدوله ديلمي حاكم بويهي بغداد، طيّ فرماني از مردم خواست در روز عاشورا در معابر حاضر شوند و به عزاداري براي امام حسين عليه السلام بپردازند. [3] يك دهه بعد، دولت فاطميان در مصر نيز عزاداري امام حسين عليه السلام را رسمي كرد. [4] بجز اين دو دولت - كه قلمرو وسيعي از جهان اسلام را در اختيار داشتند، دولت هاي ديگري نيز، داراي گرايش شيعي بودند؛ ولي گزارش هاي عزاداري از سرزمين آنها، به دست ما نرسيده؛ امّا كساني چون ابو ريحان بيروني (م بعد از 403ق) [5] و عبد الجبار معتزلي [6] به طور كلي به وجود عزاداري در شهرهاي بزرگ دنياي اسلام؛ در دوران حكومت هاي شيعي در سده چهار و پنج اشاره دارند.

[1] زادگاه دولتمردان آل بويه منطقه ديلم ايران بود. اين منطقه و مناطق پيراموني آن چون طبرستان از گذشته جزو مناطق شيعه نشين به شمار مي‏آمدند. بويژه که مدتي نيز حکومت علويان را تجربه کرده بود. از اين روست که آنان به ديلمي نيز مشهورند، همان‏گونه که به داشتن مذهب تشيّع شهره‏اند.

[2] دولت فاطميان مصر: تلاش‏هاي داعيان اسماعيلي در سال 296 به ثمر رسيد و عبيد اللَّه المهدي دولت اسماعيليان، معروف به فاطميان را با گرايش شيعه اسماعيلي در مغرب پايه‏ريزي و تأسيس کرد. خلأ دولت مقتدر در مصر، زمينه استيلاي فاطميان بر اين ديار را در سال 362 فراهم کرد و آنان مرکز خلافت خود را به فسطاط مصر منتقل کردند. اين دولت به مرور بر قلمرو خود افزود و شام و حجاز را نيز متصرف شد. دوران حکومت فاطميان بيش از دو قرن طول کشيد و با مرگ العاضد آخرين خليفه فاطمي در سال 568، به پايان رسيد.

[3] الکامل في التاريخ، ج 5، ص 331؛ المنتظم في تاريخ الامم والملوک، ج 14، ص 150؛ النجوم الزاهرة، ج 3، ص 334؛ البداية والنهاية، ج 11، ص 276.

[4] الخطط المقريزيّة، ج 2، ص 289.

[5] آثار الباقية، ص 329 به نقل از موسوعة الامام الحسين، ج 4، ص 670.

[6] تثبيت دلائل النبوة، ص 443 به نقل از تاريخ تشيّع در ايران، ج 1، ص 319.از رواج عزاداري در مناطق ياد شده براي حضرت فاطمه‏عليها السلام مي‏توان استنباط کرد که به طريق اولي عزاداري به اَشکال ياد شده يعني «نوحه‏گري و مرثيه‏سرايي و گريه» براي حادثه جان‏گداز عاشورا نيز رايج بوده است.