دوران امامت آن حضرت، با گذشت نيم قرن از شهادت سيّدالشهدا آغاز شد. در زمان ايشان شمار شيعيان و شخصيت هاي علمي شيعه، رو به فزوني نهاد و اين امر، باعث بالا رفتن آمار مراجعات به امام شد. از طرف ديگر دولت بني اميّه دوران انحطاط و ضعف خود را مي گذرانْد تا آن كه سقوط كرد و دولت جديد عبّاسي شكل گرفت؛ از اين رو، ايشان و شيعيان از آزادي هاي بيشتري برخوردار شدند و فرصتي فراهم شد تا امام، اصول و قالب كلّي عزاداري را براي شيعيان تبيين كند. آنچه از گفتار و رفتار حضرت، در اين باره به ما رسيده، ترسيم كننده ساختار كلّي عزاداري است كه مي تواند در كنار تلاش هاي تكميلي امام كاظم و امام رضا عليهما السلام، معيار سنجش رفتارهاي آييني، در امر عزاداري قرار گيرد. اين موارد عبارت اند از:

- توصيه به اصل گريستن بر امام حسين عليه السلام و گرياندن ديگران. [1] .

- تشكيل مجالس عزاداري در فرصت ها و زمان هاي مختلف. [2] .

- توصيه به يادآوري مصائب امام حسين عليه السلام (حديث مسمع كردين). [3] .

- توصيه به يادآوري مصائب امام عليه السلام به هنگام نوشيدن آب. [4] .

- تشويق شاعران به استفاده از هنر شعر خود، در مرثيه سرايي براي امام حسين عليه السلام. [5] .

- درخواست از مرثيه سرا براي خواندن مرثيه در منزل. [6] .

- درخواست از مرثيه سرا براي خواندن مرثيه به صورت حزين و تأثرانگيز. [7] .

- درخواست از خانواده براي نشستن در مجلس مرثيه خواني. [8] .

- تشويق به گريه و زاري و مرثيه سرايي بر سر مزار آن حضرت، و تأييد و تشويق و دعا در حقّ كساني كه چنين مي كنند. [9] .

در مورد روز عاشورا نيز حضرت عنايت ويژه اي به عزاداري در آن داشته اند و موارد ذيل از ايشان به ما رسيده است:

- توصيه به حضور بر سر مزار. [10] .

- توجّه دادن به عظيم بودن مصيبت روز عاشورا و اهمّيت اين روز و لزوم بزرگداشت آن. [11] .

- خودداري از لذايذ در اين روز و امساك [پرهيز از خوردن غذا و آب] تا غروب. [12] .

- توصيه به داشتن پوشش عزا همانند مصيبت ديدگان. [13] .

- توصيه به تصوّر و تجسّم حادثه عاشورا در ذهن. [14] .

- توصيه به عزاداري در اين روز حتّي به صورت فردي. [15] .

[1] ثواب الأعمال، ص 109، ص 110؛ کامل‏الزيارات، ص 201، ح 286 و ص 210، ح 300.

[2] ثواب الأعمال، ص 109، ح 2؛ کامل الزيارات، ص 210، ح 301؛ رجال الکشي، ج 2، ص 574، ح 508؛ الاغاني، ج 7، ص 260؛ الکافي، ج 8، ص 216، ح 263.

[3] کامل الزيارات، ص 203، ح 291.

[4] الأمالي للصدوق، ص 205، ح 223؛ الکافي، ج 6، ص 391، ح 6؛ المناقب لابن شهر آشوب، ج 4، ص 166؛ المصباح للکفعمي، ص 967.

[5] رجال الکشي، ج 2، ص 574، ح 508؛ ثواب الأعمال، ص 109 و 110.

[6] ثواب الأعمال، ص 109.

[7] همان.

[8] الأغاني، ج 7، ص 260؛ الکافي، ج 8، ص 216، ح 263.

[9] کامل الزيارات، 537، ح 829.

[10] مصباح المتهجّد، ص 772؛ تهذيب الأحکام، ج 6، ص 51، ح 120؛ المزار للمفيد، ص 51، ح 1؛ مصباح المتهجّد، ص771؛ إقبال الأعمال، ج 3، ص 64؛ بحارالأنوار، ج 101، ص 105، ح 11.

[11] علل الشرائع، ج 1، ص 225، ح 1؛ مصباح المتهجّد، ص 773؛ مصباح الزائر، ص 269.

[12] مسارّ الشيعة، ص 43.

[13] مصباح المتهجّد، ص 782؛ المزار الکبير، ص 473، ح 6؛ الإقبال، ج 3، ص 65؛ بحارالأنوار، ج 101، ص 303، ح 4.

[14] همان.

[15] همان.