يكصد و بيست و هشت نكته درباره ي روش مرثيه خواني
1- در مرثيه خواني به «خدا» توكل كنيم.
2- در مرثيه خواني توسل به معصومان و كمك از آنان بويژه حضرت فاطمه ي زهرا و امام حسين و حضرت مهدي - عليهم السلام - را فراموش نكنيم.
3- در مرثيه خواني، از خاندان عصمت و طهارت - عليهم السلام - با احترام ياد كنيم، مثلا براي مرد (عليه السلام) و براي زن (عليهاالسلام) را به كار بريم.
4- از خدا بخواهيم تا خاندان عصمت و طهارت بويژه حضرت مهدي - عليهم السلام - به جلسات مرثيه خواني ما عنايت كنند و در اين گونه مجالس تشريف بياورند و چشمان گنهكار ما را به جمال دل آراي خويش نوراني بفرمايند.
5- اگر به مرثيه خواني علالقه داريم از خاندان عصمت و طهارت بويژه حضرت فاطمه ي زهرا و امام حسين و امام زمان - عليهم السلام - بخواهيم تا ما را در زمره ي مرثيه خوانان واقعي خود قرار دهند.
6- مرثيه خواني از نعمتهايي است كه خداوند و خاندان عصمت و طهارت - عليهم السلام - به دوستان خود عطا مي كند، پس آن را دست كم نگيريم و كم ارزش نكنيم.
7- مي توانيم ثواب مرثيه خواني خود را به معصومان - عليهم السلام - يا مراجع تقليد - رضوان الله عليهم - و يا پدر و مادر و فاميل و مانند آن هديه كنيم.
8- خواندن مرثيه را به عنوان انجام عبادت و وظيفه ي شرعي بدانيم.
9- در هنگام مرثيه خواني با طهارت و با نظافت باشيم.
10- مي توانيم پيش از مرثيه خواني دو ركعت نماز بخوانيم و از خدا بخواهيم تا ما را در مرثيه خواني موفق بدارد.
11- شايسته است پيش از خواندن مرثيه جمله ي «يا اباعبدالله ادركنا» يا جمله ي «يا صاحب الزمان ادركنا» و يا جمله ي «يا فاطمة الزهراء ادركينا» را از قلب خود بگذرانيم و يا بر زبانمان جاري نماييم.
12- پيش از مرثيه خواني درباره ي آن فكر نماييم كه چگونه آن را آغاز كنيم، چگونه آن را ادامه دهيم و چگونه آن را به پايان بريم و بطور كلي چگونه آن را بيان نماييم.
13- مرثيه را با نام و حمد خدا و درود و صلوات بر پيامبر گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - و ائمه ي معصومين - عليهم السلام - و بيزاري از دشمن آنان آغاز كنيم. مثلا بگوييم: «بسم الله الرحمن الرحيم، الحمد لله رب العالمن، ثم الصلوة و السلام علي سيدنا و نبينا ابي القاسم محمد و علي اهل بيته الطيبين الطاهرين و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين من الآن الي قيام يوم الدين».
14- مي توانيم مرثيه را نيز با نام خدا و ياد صفات خدا آغاز كنيم. مثلا بگوييم: «بسم الله الرحمن الرحيم، يا رحمان يا رحيم...».
15- پس از ذكر نام و صفات و حمد خدا و درود بر معصومان مي توانيم چند بيت شعر بخوانيم و يا خاطره و داستاني را ذكر كنيم و سپس اصل مرثيه را بازگو نماييم.
16- اگر شعر يا خاطره و يا داستاني پيش از خواندن اصل مرثيه مورد استفاده قرار مي گيرد، سعي شود آن قدر طولاني نگردد كه از اصل مرثيه بيشتر شود و اصل مرثيه و هدف و محتواي آن را تحت الشعاع خود قرار دهد.
17- چناچه شعر يا داستان يا خاطره و يا نظاير آن در مرثيه خواني مورد استفاده قرار گرفتند، بايد از نظر محتوا درست و از نظر مدرك صحيح و معتبر باشند.
18- شايسته است از اشعار عرفاني مربوط به مرثيه در همه جا استفاده نشود، زيرا عرفان، زمينه و يا زمينه سازي مي خواهد.
19- در آغاز راه و پيش از خواندن مرثيه، آن را در خانه يا مانند آن تمرين و حفظ كنيم، تا در هنگام خواندن مرثيه دچار اشتباه و يا فراموشي نشويم.
20- اگر شنوندگان براي شنيدن مرثيه بطور پراكنده نشسته اند، در صورت امكان از آنان بخواهيم به صورت جمعتر بنشينند.
21- سعي كنيم تا مرثيه را بدون مقدمه چيني و زمينه سازي شروع ننماييم. به قول معروف، فوري به «گودال قتلگاه» نرويم.
22- براي مقدمه چيني و زمينه سازي مي توان مرثيه را با عرض سلام بر معصوم يا شهيد مورد نظر، و يا همان گونه كه گفته شد با خواندن شعر و ذكر داستان و خاطره اي مربوط به مرثيه ي مورد نظر آغاز كنيم.
23- گاهي براي آغاز يا پايان مرثيه ي سرور شهيدان مي توانيم اين سلامها را بخوانيم: «السلام عليك يا اباعبدالله و علي الارواح التي حلت بفنائك عليك مني سلام الله ابدا ما بقيت و بقي الليل و النهار و لا جعله الله اخر العهد مني لزيارتكم السلام علي الحسين و علي علي بن الحسين و علي اولاد الحسين و علي اصحاب الحسين [و رحمة الله و بركاته ]».
24- در آغاز يا پايان مرثيه ي هر معصومي - عليه السلام- مي توانيم قسمتي از دعاي توسل را كه مربوط به آن معصوم است بخوانيم، مثلا براي مرثيه ي امام حسين - عليه السلام- عرض كنيم: «[السلام عليك] يا اباعبدالله يا حسين بن علي ايها الشهيد يابن رسول الله يا حجة الله علي خلقه يا سيدنا و مولينا انا توجهنا و استشفعنا و توسلنا بك الي الله و قدمناك بين يدي حاجاتنا يا وجيها عند الله اشفع لنا عندالله».
25- معمولا مرثيه داراي سه مرحله است: يك: مقدمه، دو: اوج و سه: فرود. بعد از رسيدن مرثيه به مرحله ي اوج و سوزناك خود، آن را زياد طول ندهيم، يعني مرحله ي فرود مرثيه را كوتاه كنيم، كه گاهي مرثيه حتي بدون فرود نيز خوانده مي شود.
26- مرحله ي اوج مرثيه، مرحله اي است كه گره مرثيه گشوده مي شود و سوزناكترين قسمت مرثيه است. بدين جهت مرحله ي اوج مرثيه را زود بيان نمي كنيم.
27- وقتي مرثيه به مرحله ي اوج خود رسيد سوز و گدازي را در شنوندگان برانگيزانيم و «تحولي دروني» در آنها به وجود آوريم به گونه اي كه حالت توجه به معارف بلند عاشورايي با آن سوز و گداز همراه گردد.
28- در اوج مرثيه با كلماتي مانند «يا حسين» و «يا زهرا» توسل را بيشتر و داغتر كنيم.
29- اگر مرثيه را همراه با سخنراني انجام مي دهيم شايسته است كه ارتباط موضوع سخنراني با موضوع مرثيه را فراموش نكنيم و ارتباط بين آن دو را در نظر داشته باشيم، و به اصطلاح سخنوران مرثيه خوان «گريز» بزنيم.
30- شايسته است مرثيه را با خواندن دعا و فاتحه و صلوات و قيام براي حضرت مهدي - عجل الله تعالي فرجه الشريف - به پايان بريم.
31- پس از پايان مرثيه مي توان آيه ي «و سيعلم الذين ظلموا اي منقلب ينقلبون: و ستمكاران بزودي خواهند دانست كه به چه مكاني باز مي گردند.» و يا آيه ي «الا لعنة الله علي الظالمين: آگاه باشيد نفرين خدا بر سمتمكاران است»، را خواند.
32- بعد از خواندن آياتي كه گفته شد مي توانيم براي استجابت دعا پنج بار آيه ي «امن يجيب المظطر اذا دعاه و يكشف السوء» را بخوانيم.
33- مي توانيم پس از «امن يجيب» اين دعا را بخوانيم «اللهم انا نسئلك و ندعوك باسمك العظيم الاعظم الاعز الاجل الاكرم بحق محمد و علي و فاطمة و الحسن و الحسين و التسعة المعصومين من ذرية الحسين» و سپس ده بار «يا الله» بگوييم و آن گاه دعاهاي ديگر را بخوانيم.
34- اگر هنگام مرثيه خواني، مطلب يا شعر بعدي را فراموش كرديم، مطلب يا شعر قبلي را تكرار مي كنيم و شرح مي دهيم و در ضمن اين كار به جستجوي مطلب يا شعر بعدي مي پردازيم تا آن را به ياد آوريم.
35- براي مرثيه خواني اگر مي توانيم در جايي قرار گيريم كه مشرف بر شنوندگان باشيم.
36- شايسته است موانع تمركز حواس را از محل مرثيه خواني حذف كنيم. گاهي اين كار با تذكري از سوي مرثيه خوان مي تواند انجام گيرد.
37- در آغاز مرثيه مي توانيم از شنوندگان بخواهيم تا سرها را به زير بيندازند، دلها را روانه ي كربلا كنند و زانوي غم در بغل بگيرند.
38- تا مي توانيم مدت و مقدار مرثيه را در مدت زماني كه از ما خواسته اند انجام دهيم، يعني مرثيه را بموقع شروع كنيم و بموقع خاتمه دهيم.
39- در ابتداي مرثيه صداي خود را خيلي بالا نبريم و بلند نكنيم، تا براي ادامه ي مرثيه نيز نفس داشته باشيم.
40- گاهي گلو و دهان مرثيه خوانهاي مبتدي خشك مي شود و يا نفس آنان كم مي آيد، اين امري طبيعي است كه به مرور زمان از بين مي رود. ولي نكات مرثيه خواني مانند نكته ي قبلي را نيز بايد رعايت كرد، تا با چنين مشكلي روبرو نشد.
41- اگر صداي شما گرفته يا سرما خورده و يا ناصفاف است، چنانچه مي توانيم در رفع آن بكوشيم و يا خودمان پيش از خواندن مرثيه به شنوندگان آن را بگوييم.
42- سعي كنيم براي خواندن مرثيه، شروع خوب، گيرا و جذابي داشته باشيم.
43- تلاش كنيم خودمان نيز همراه خواندن مرثيه بسوزيم و اشك بريزيم و گريه كنيم كه گفته اند: «آنچه از دل برآيد، لا جرم بر دل نشيند».
44- اگر هنگام خواند مرثيه، خودمان گريه نمي كنيم (بكاء)، دست كم حالت گريه به خود بگيريم (تباكي).
45- سوز و حال و گريه در مرثيه خواني را از خود خدا و معصومان - عليهم السلام
- طلب كنيم.
46- خود را برتر از مرثيه خوانهاي ديگر ندانيم و متواضع باشيم. مثلا نگوييم: «من يك ساعت مرثيه خواني كردم ولي فلاني كم آورد».
47- علاقه و تمرين و صدق و اخلاص و تقوا از عوامل موثر در مرثيه خواني است؛ پس به آنها توجه بيشتري كنيم.
48- تعدا كم يا زياد جمعيت در اخلاص ما براي مرثيه خواني تاثير نگذارد. مثلا نگوئيم: «ديشب در مجلسي مرثيه خواني كردم كه غلغله بود و جاي سوزن انداختن نبود».
49- اگر از مرثيه خواني ما انتقاد سودمندي كردند، ناراحت نشويم و آن را بپذيريم.
50- از تحقير مرثيه خوانهاي ديگر به گونه هاي مختلف خودداري كنيم، مثلا نگوئيم: «روي فلاني را كم كردم».
51- اگر براي مرثيه خواني به ما هديه اي ندادند ناراحت نشويم، زيرا پاداش اصلي و حقيقي اين كار نزد خدا است.
52- به خاطر حضرت فاطمه ي زهرا و امام حسين - عليهاالسلام - براي مرثيه خوانها احترام ويژه اي قائل باشيم. پس حداقل مي توانيم به احترامشان از جاي خود برخيزيم و يا دست آنان را ببوسيم.
53- هنگام مرثيه خواني با مديريت خود، كنترل مجلس را به عهده بگيريم، زيرا ممكن است در بعضي موارد، كنترل مجلس را از دست بدهيم و يا ديگران بخواهند نظم مجلس را به هم بزنند.
54- تجربيات مرثيه خواني خود را در اختيار ديگران قرار دهيم و در اين مورد نيز سخاوتمند باشيم، كه خير و بركت نزد خداست.
55- حتما بر موضوع و محتواي مرثيه تسلط كافي داشته باشيم. مثلا بدانيم در آغاز و مقدمه ي مرثيه چه چيزهايي را بايد بخوانيم و در اوج و فرود مرثيه چه چيزهايي
را بايد بگوييم.
56- در آغاز راه و پيش از خواندن مرثيه، يك بار ديگر مرثيه را مطالعه و مرور كنيم تا مرتكب اشتباهي نشويم.
57- مي توانيم در ابتداي مرثيه خواني موضوع مرثيه را به شنوندگان بگوييم، مثلا به آنان بگوييم: «امشب مي خواهم روضه ي حضرت علي اكبر -عليه السلام- را براي شما بخوانم».
58- اگر چراغهاي مجلس مرثيه خواني خاموش شوند، شايد حزن و اندوه بيشتري بر آن مجلس حاكم گردد؛ پس در مواردي به اين نكته توجه داشته باشيم.
59- در مرثيه خواني از طرح سئوالات و شبهات بدون پاسخ پرهيز نماييم. مثلا در مرثيه ي حضرت فاطمه ي زهرا - عليهاالسلام - اين سوال را مطرح نكنيم كه چگونه ممكن است حضرت فاطمه ي زهرا - عليهاالسلام - بعد از مرگش، دستهاي خود را از كفن بيرون آورد و امام حسن و امام حسين - عليهاالسلام - را در آغوش بگيرد و بعد پاسخ آن را هم ندهيم.
60- مطالب احتمالي و مشكوك در مرثيه خواني مانند حضور حضرت ليلا - عليهاالسلام - در كربلا را به صورت قطعي و يقيني ذكر نكنيم و يا حتي از ذكر آنها خودداري نماييم.
61- بدون ضرورت، مرثيه را تكرار نكنيم و از دوباره خواني بپرهيزيم.
62- مي توانيم از آيات، روايات، شعر، داستان و خاطره، مثال و تشبيه، ضرب المثل، آمار و اخبار صحيح و دقيق، سخنان عالمان و بزرگان و دانشمندان نظير حضرت امام خميني - قدس سره الشريف - و جملات و قطعه هاي ادبي و زيبايي كه متناسب با موضوع و محتواي مرثيه باشند استفاده نماييم.
63- اگر در خواندن مرثيه داراي سبك خاصي هستيم، آن قدر تمرين و ممارست داشته باشيم تا آن سبك را از دست ندهيم.
64- در آغاز راه مي توانيم پيش از مرثيه خواني چند نفس عميق بكشيم، تا ترس و
دلهره ي ما از بين برود و آرامش جاي آن را بگيرد.
65- بطور طبيعي مرثيه خواني كنيم و خود را به تكلف و زحمت نيندازيم.
66- نزد عموم از به كارگيري كلمات و لهجه ي خاص و محلي در مرثيه خواني خودداري كنيم و از داشتن تكيه كلام پرهيز نماييم.
67- تا مي توانيم از ابتكار و خلاقيت و ذوق و سليقه ي خود و ديگران در انتخاب مراثي و كيفيت بيان و شيوه ي آغاز و پايان آنها استفاده كنيم.
68- اگر در خواندن مرثيه اشتباهي كرديم، در همان جلسه و اگر نتوانستيم در جلسه ي بعد، آن اشتباه را تصحيح نماييم.
69- مي توانيم هنگام خواندن مرثيه، تحمل در برابر مشكلات و صبر در مقابل مصايب را براي شنوندگان زمينه سازي كنيم، زيرا معصوم - عليه السلام - فرموده است: «صبر نيمي از ايمان است».
70- به مرثيه اي كه مي خوانيم، خودمان اعتقاد داشته باشيم، تا اين اعتقاد در شنوندگان نيز تاثير معنوي و عاطفي بگذارد.
71- كيفيت بعضي گريه كردنها زننده است، از انجام چنين گريه هايي خودداري كنيم.
72- از دروغها و تحريفاتي كه در مرثيه ها صورت گرفته است با اطلاع باشيم تا آنها را نخوانيم.
73- مواظب باشيم براي گرياندن مردم، مرثيه ها را كم و زياد و تحريف نكنيم تا مثلا سوزناك شوند و مردم را به گريه اندازند.
74- اگر نگاه جمعيت يا افراد خاصي مانع مرثيه خواني ما مي شود، مي توانيم گاهي چشمان خود را روي هم بگذاريم.
75- توجه داشته باشيم كه مرثيه خواني با زبان محاوره اي دلنشين تر از مرثيه خواني با زبان مكاتبه اي است.
76- مرثيه خوان با تجربه اي مي گفت: «مراثي و اشعار مربوط به آن را پيش از
خواب حفظ كنيد تا در ذهن شما كاملا نقش ببندد».
77- از هر حالت و يا حركتي كه متناسب با مرثيه خواني و شخصيت مرثيه خوان نباشد خودداري كنيم.
78- براي مرثيه خواني و جاري ساختن اشكها، سعي كنيم احساسات و عواطف شنوندگان را برانگيزانيم.
79- براي برانگيختن شور و احساس شنوندگان بايد خودمان در هنگام مرثيه خواني شور و سوز و احساس نيز داشته باشيم.
80- بين محتواي مرثيه و شرايط و احساسات شنوندگان ارتباط برقرار كنيم، تا غم و اندوه بيشتري را احساس نمايند و اشك بيشتري را جاري سازند.
81- هنگام مرثيه خواني به همه ي جمعيت نگاه كنيم تا توجه همگان را جلب نماييم. و نيز براي جلب توجه و تاثير بيشتر مي توانيم در حد ضرورت و متناسب و هماهنگ با محتواي مرثيه از حركات سر و صورت و دست استفاده كنيم.
82-براي مرثيه خواني ترس به خود راه ندهيم، و از جمعيت زياد شنوندگان و سشخصيت آنان هراسان نشويم.
83- در آغاز مرثيه خواني ترس و لرز و دلهره و ضربان شديد قلب امري طبيعي است، از اين رو ياس را به خود راه ندهيم و مرثيه خواني را در «جاهاي مختلف» و در حضور «جمعيتهاي گوناگون» تمرين و دنبال كنيم تا ترس و دلهره ي ما از بين برود.
84- آثار و فوايد معنوي مرثيه خواني را به خاطر بياوريم، تا علاقه ي ما به مرثيه خواندن بيشتر شود كه نعمتي بزرگ است و متاسفانه برخي از آن غافلند.
85- اگر مرثيه را همراه با سخنراني مي خوانيم مواظب باشيم كه مرثيه ي ما ناقض سخنراني مان نباشد و بعكس، مثلا - بنا به فرض - اگر در سخنراني مي گوييم: «توبه در آخر عمر پذيرفته نمي شود» در اين صورت نبايد مرثيه ي حضرت حر را بخوانيم، زيرا حضرت حر در آخر عمرش توبه كرد و امام حسين - عليه السلام- توبه ي او را پذيرفت.
86- هدف نهايي از مرثيه خواني «گرياندن» نيست، اگر چه مرثيه ي همراه با گريه بهتر
است.
87- مرثيه خوان بايد آنچنان ورزيده باشد كه اگر به او گفتند در سه دقيقه مرثيه خواني كند بتواند، و چنانچه به وي گفتند در سي دقيقه مرثيه خواني كند باز هم بتواند.
88- اگر در آغاز راه هستيم به خود «تلقين» كنيم كه مي توانيم مرثيه خواني نماييم، زيرا تلقين يكي از راههاي تعليم و تعلم است.
89- در همه جا نبايد مرثيه خواند، بلكه بايد يا شرايط مرثيه خواني موجود باشد و يا شرايط آن را به وجود آورد و سپس مرثيه خواند.
90- مرثيه ها را مطابق فهم و موقعيت فردي، سني، زماني و مكاني شنوندگان انتخاب كنيم و بخوانيم. مثلا براي نوجوانان مرثيه ي حضرت قاسم - عليه السلام- و براي كودكان مرثيه ي حضرت رقيه - عليهاالسلام - و براي بانوان مرثيه ي حضرت زينب - عليهاالسلام - را بخوانيم.
91- مي توانيم از مرثيه ها نكات اخلاقي، تربيتي، سياسي، تاريخي و نظامي را استفاده كنيم و آنها را براي شنوندگان بازگو نماييم. يك فرمانده ي نظامي مي گفت: «گاهي مواقع از مراثي امام حسين - عليه السلام- و پيكار او با دشمنانش، نكات نظامي را برداشت مي كنيم».
92- معمولا از تعابيري كه مخصوص همان زمانها بوده است استفاده كنيم، مثلا به جاي خيمه كلمه ي چادر يا سنگر و به جاي عمود، كلمه ي گرز را به كار نبريم.
93- مجالس دعا، ختم و مانند آن زمينه ي خوبي براي يادگيري و شروع مرثيه خواني است.
94- فقط براي ديگران مرثيه نخوانيم، بلكه در بعضي اوقات و در تنهايي براي خود يا خانواده مان نيز مرثيه بخوانيم.
95- جلسه ي مرثيه مي تواند براي مخاطبان، جلسه ي توبه و بازگشت به سوي خدا نيز باشد، به آن توجه كنيم و از آن استفاده نماييم.
96- مرثيه خوان نبايد بر مسموعاتي (شنيده ها) كه به نظر دروغ و غير صحيح يا غير قابل قبول است تكيه كند.
97- در مجالس مرثيه خوانهاي خبره و مشهور شركت نماييم، تا از روش و كيفيت مرثيه خواني آنان نيز بهره مند شويم. يكي از مرثيه خوانها مي گفت: «براي يادگيري مرثيه خواني بايد در جلسات مرثيه خوانها شركت كنيد تا با چشم خود ببينيد كه چگونه مرثيه مي خوانند».
98- مرسوم است كه در هر يك از روزها يا شبهاي دهه ي محرم، مرثيه ي يكي از وقايع يا شهداي كربلا را مي خوانند، از مرثيه خوانان با تجربه اين را سوال كنيم كه مثلا در شب تاسوعا يا عاشورا چه مرثيه اي بايد خوانده شود؛ البته اين امر در جاهاي مختلف متفاوت است.
99- اگر مثلا در دو جا مرثيه خواني مي كنيم بهتر است براي هر كدام مرثيه ي جداگانه و يا دو قسمت مختلف از يك مرثيه را بخوانيم، زيرا در بعضي موارد ممكن است برخي از شنوندگان هر دو جا يكي باشند.
100- مرثيه ها را طوري بازگو نكنيم كه خواري و ذلت خاندان عصمت و طهارت - عليهم السلام - از آن برداشت شود.
101- در مرثيه مي توان به جاي آمار و اعدادي كه از نظر صحت مورد ترديد و يا انكار است، به كلماتي از قبيل (جمعيتي بسيار)، (عده اي زياد)، (تعدادي فراوان) اكتفا نمود، مثلا به جاي اينكه بگوييم: «امام حسين - عليه السلام- چندين هزار نفر از دشمنان را كشت»، بهتر است بگوييم: «امام حسين - عليه السلام- تعداد فراواني از دشمنان را كشت».
102- شايسته است از ذكر مراثي يا آماري كه موجب انكار يا عكس العمل منفي شنوندگان مي شود خودداري كنيم. بويژه در مقابل شنوندگاني كه كمتر از اعتقاد راسخ و ايمان بالا برخوردار هستند. مثلا در چنين مجالسي شايد لازم نباشد كه بگوييم: «نوجوان كربلا حضرت قاسم - عليه السلام - سي و پنج نفر از دشمنان را
كشت».
103- مي توانيم برخي از قسمتهاي مرثيه يا اشعار و رجزهاي آن را با همان زبان عربي بخوانيم و سپس آنها را ترجمه كنيم، مگر در مواري كه ترجمه ي آنها لازم نباشد.
104- اگر از كلمات و جملات عربي در مرثيه خواني استفاده مي كنيم آنها را بطور صحيح تلفظ كنيم، بويژه در مجالسي كه آشنايان به زبان عربي مانند علما و طلاب حضور دارند.
105- اگر به زبان عربي آشنايي داريم، مراثي حضرت فاطمه ي زهرا - عليهاالسلام - در جلد (43) بحار الانوار و مراثي امام حسين و اصحابش -- عليهم السلام - در جلدهاي (44) و (45) بحار الانوار گردآوري شده اند.
106- اگر بعد از غذا و يا با حالت كسالت، بيماري، خستگي، عصبانيت، ناراحتي، خواب آلودگي و مانند آن مرثيه خواني نكنيم، بهتر و موثرتر است. از اين رو آرامش، سلامت و استراحت كافي پيش از مرثيه خواني را فراموش ننماييم.
107- مي توان براي يادگيري مرثيه ها و اشعار زيبا دفتري مانند كلاسور را تهيه كرد و آنها را در آن دفتر نوشت، تا در هنگام مرثيه خواني به تناسب موضوع از مرثيه ها و اشعار آن استفاده نمود.
108- كسب تجربه از خود و ديگران از رموز موفقيت در امر مرثيه خواني است.
109- دقت كنيم محتواي مرثيه را اشتباه نگوييم. مثلا توجه داشته باشيم كه حضرت عباس - عليه السلام- مشك آب را اول به دست راستش گرفت و يا به دست چپش؟ يا مثلا امام حسين - عليه السلام - زبانش را در دهان حضرت علي اكبر - عليه السلام - گذاشت و يا بعكس؟
110- در مرثيه خواني از اين شاخه به آن شاخه نپريم، بلكه همان موضوع و محتواي مرثيه را براي شنوندگان بازگو كنيم.
111- سعي كنيم مرثيه را براي شنوندگان «مجسم» نماييم.
112- در مرثيه خواني مواظب باشيم به جاي تقويت روحيه، تضعيف روحيه
نكنيم.
113- اگر مرثيه خوانهاي ديگري براي خواندن در مجلس حضور دارند، وقت آنان را نيز در نظر داشته باشيم.
114- خواندن مرثيه را بيش از حد، طولاني نكنيم، تا موجب ملال و خستگي شنوندگان نشود و بر آنان اثر منفي نگذارد؛ بويژه در مجالسي كه علاقه و زمينه ي كمتري نسبت به مرثيه در آنها وجود دارد، از طولاني كردن مرثيه خودداري نماييم.
115- در غير موارد ضروري، مرثيه را متناسب با زمان خود بخوانيم، مثلا مرثيه ورود امام حسين - عليه السلام- به كربلا را در همان اوايل محرم و مرثيه ي ورود جابر بن عبدالله انصاري به كربلا را در روز اربعين بخوانيم.
116- سعي كنيم حتما در ايام خاص و ويژه ماند ماههاي محرم و صفر و ايام فاطميه و شبهاي قدر و وفات و شهادت مرثيه بخوانيم. و شايسته است در اين ايام از خنده و مزاح پرهيز كنيم.
117- از كتابهاي مقتل (مقاتل) و مرثيه هايي كه داراي مدرك و سند و مأخذ صحيح و معتبر هستند استفاده كنيم، و از هر مرثيه خواني، مرثيه ها را نقل ننماييم و براي ديگران نخوانيم. كتابهاي منتهي الامال، نفس المهموم و بيت الاحزان محدث قمي، لهوف سيد بن طاووس، جلاء العيون مجلسي و ارشاد شيخ مفيد در زمينه ي مرثيه خواني كتابهاي خوب، مفيد و معتبري هستند.
119- اگر مأخذ و مدرك مرثيه را به شنوندگان بگوييم بهتر است، بخصوص در مجالسي كه طلاب، علما و بزرگان حضور دارند.
120- آرام و شمرده شمرده مرثيه را بخوانيم و با فرياد و با شتاب و سرعت بيش از حد، مرثيه خواني نكنيم.
121- هنگام خواندن مرثيه فاصله ي مناسب دهان خود با ميكروفون را رعايت كنيم، تا صدا خوب منتقل شود و بلندگو سوت نكشد. و توجه داشته باشيم كه صداي بلندگو بيش از اندازه، كم يا زياد نباشد.
122-اگر مرثيه را با صوت زيبا بخوانيم دلنشين تر است. و اگر صوت زيبا نداريم، مرثيه را به صورت عادي و معمولي و بدون صوت بخوانيم، ولي مرثيه خواني را به خاطر نداشتن صوت زيبا ترك و رها نكنيم.
123- در جاهايي كه مرثيه، سوزناك و حزين مي باشد، بهتر است هماهنگ با آن، صدايمان را سوزناك و حزين و چهره مان را اندوهناك نماييم.
124- شايسته است صوت ما هنگام خواندن مرثيه يكنواخت نباشد، بلكه صوت خود را به تناسب محتواي مرثيه و به گونه اي كه زننده نباشد بالا و پايين ببريم و بلند و آهسته كنيم.
125- اگر در شيوه و سبك مرثيه خواني از كسي تقليد مي كنيم آن را به مرور زمان ترك نماييم تا خودمان صاحب سبك شويم، البته گفته اند در آغاز راه، تقليد از مرثيه خوانهاي ديگر اشكالي ندارد.
126- اگر مرثيه خوانهاي ديگري نيز در مجلس حضور دارند از روي احترام، از آنان كسب اجازه كنيم و به آنها تعارف نماييم.
127- كتابها و اشعار مرثيه و نوحه خواني را مطالعه كنيم، و به نوارهاي مرثيه و نوحه خواني گوش فرادهيم.
128- از باني و مؤسس و دست اندركاران مجلس روضه خواني تشكر و قدرداني نماييم، اما به صورت مبالغه آميز و خارج از حد و فراتر از واقعيت نباشد.