بازگشت

نفوذ اسلام به شام


در سال 14 هجري (برابر با حدود نيمه اول قرن هفتم ميلادي) شام جزو قلمرو اسلامي گرديد. بدين ترتيب كه، در زمان خلافت ابوبكر ارتش اسلام به فرمان وي به سوي منطقه شام حركت كرد. پس از درگيريهايي كه بين نيروهاي اسلام و سپاهيان «هرقل» «هراكليوس» امپراتور روم شرقي) در اردن و فلسطين رخ داد، نيروهاي روم شكست خورده به سمت دمشق عقب نشيني كردند و شهر دمشق توسّط مسلمانان محاصره گرديد. در اين هنگام ابوبكر درگذشت (22 جمادي الاخر سال 13 هجري) و عمر به خلافت رسيد. سرانجام در تاريخ رجب سال 14 هجري شهر دمشق سقوط كرد و سربازان تحت فرماندهي خالدبن وليد پس از پيمان صلح از دروازه شرقي، و سربازان تحت فرماندهي ابوعبيده جرّاح با درگيري نظامي از دروازه اي به نام «باب الجابيه» وارد شهر شدند و ابوعبيده نيز پيمان صلح خالد را تصويب كرد [1] يعقوبي در اين زمينه مي نويسد:

شهر دمشق شهري است با شكوه و كهن، كه در دوران جاهليت و اسلام مركز شام بوده است و آن را در همه جندي هاي شام [2] در بسياري از رودخانه ها و آبادي و رودخانه اعظمش كه «بَرَدا» [3] گفته مي شود، نظيري نيست. شهر دمشق در سال 14 هجري و در عهد خلافت عمربن خطاب گشوده شد و «ابوعبيدة بن جراح» آن را پس از يك سال محاصره از دروازه اي به نام «باب الجابية» به صلح فتح نمود و خالد بن وليد از دروازه ديگرش به نام «باب الشرقي» بدون صلح درآمد و به عمر بن خطاب نوشتند و او هم عمل ابوعبيده را روا داشت. [4] .

البته در پيروزي مسلمانان، آمادگي مردم آن منطقه جهت پذيرش اسلام بي تأثير نبود و عواملي مانند نزديكي مردم آن منطقه از نظر آداب و رسوم به عرب، رفتار ساده سپاهيان فاتح اسلام با مردم، مالياتهاي سنگيني كه حكومتهاي قبلي از آنان مي گرفتند، خستگي مردم از بحثها و جدالهاي كلامي و مكتبهاي فكري گوناگون كه در مسيحيت آن منطقه پديد آمده بود، مردم آن سامان را از مسيحيت و حكومت روميان رويگردان ساخته بود. [5] .

در هرحال از آن تاريخ به بعد، منطقه شام به قلمرو اسلامي پيوست و از سال 40 هجري، كه معاويه پس از شهادت اميرالمؤمنين علي عليه السلام زمام امور مسلمانان را در دست گرفت، تا سال 132 هجري «دمشق» پايتخت حكومت بني اميه بود. در اين تاريخ به دنبال سقوط سلسله بني اميه با انقلاب عباسيان، كه با پشتيباني شيعيان و ايرانيان موجب به قدرت رسيدن عباسيان گرديد، شام اعتبار سابق خود را از دست داد و بغداد به عنوان پايتخت انتخاب گرديد. [6] .

پس از سقوط بني اميه، شام ادوار مختلفي را طي كرده است، كه شرح آن نيازمند كتابي ديگر است.


پاورقي

[1] فتوح البلدان، ابوالحسن امد بن يحيي بلاذري، ص 130-128. در آغاز جنگ با روميان خالدبن وليد در عراق بود و چون گزارش رسيد که نيروهاي روميان بسيار مجهز و تعدادشان زياد است ابوبکر به خالد دستور داد به منطقه شام رهسپار شود(فتوح البلدان ص 117).

[2] جند در اينجا تقريبا نزديک به معني استان است.

[3] بزرگتري رودخانه دمشق است.

[4] البلدان، احمد بن يعقوبي، ترجمه دکتر محمد ابراهيم آيتي، ص 105.

[5] تاريخ تحليلي اسلام، دکتر سيد جعفر شهيدي، ص 108.

[6] شام سرزمين خاطرهها، ص 19.