چون عمر سعد سرهاي شهداء را به كوفه فرستاد، خود با لشكريانش تا ظهر روز يازدهم در كربلا اقامت كرد و بر كشتگان سپاه خويش نماز گذاشت و همه را به خاك سپرد، ولي سرور جوانان بهشت و ريحانه ي رسول اكرم (ص) و همه ي كساني را كه با وي شهيد شده بودند بدون غسل و كفن و بدون دفن در برابر وزش بادهاي خروشان و در برابر آفتاب داغ گذاشت كه وحوش بيابان به زيارتشان مي آمدند.



فان يمس فوق الترب عريان لم تقم

له مأتما تبكيه فيه محارمه



فأي حشا لم يمس قبرا لجسمه

و في أي قلب ما اقيمت مآتمه



و چون روز از نيمه بگذشت دستور داد دختران پيغمبر و زنان و كودكان و همه ي بازماندگان امام عليه السلام را كه يادگار پيغمبر (ص) و بالغ بر بيست نفر زن و كودك بودند [1] بر چوب جهاز شتران ناهموار سورا كردند و مانند اسيران ترك و روم به سوي كوفه روان نمودند، و علي بن الحسين عليه السلام را نيز كه آن روز بيست و سه سال داشت [2] و از شدت بيماري لاغر و فرسوده شده بود [3] بر شتري خشن و بالاي چوبهاي


جهاز سوار كردند. از كودكان يكي فرزند امام سجاد، حضرت باقر عليه السلام [4] كه آن روز دو سال و چند ماه داشت [5] و از فرزندان امام مجتبي زيد و عمرو، و حسن مثني همراه امام سجاد بودند.

حسن مثني را پس از آن كه هفده نفر از سربازان سپاه كوفه را كشته بود و هيجده جراحت و زخم بر بدنش وارد آمده بود و دست راستش را قطع كرده بودند به اسيري گرفته بودند، زيرا مادر «حسن مثني» از قبيله ي فزاريه بود، و عمر سعد وي را به خاطر اسماء بن خارجه ي فزاري نكشت و او را تحويل وي داد [6] .

و عقبة بن سمعان را كه آزاد شده ي رباب همسر امام عليه السلام بود نيز دستگير كرده و به اسيري گرفته بودند. وقتي كه به ابن زياد گفتند وي آزاد شده ي رباب [7] است او را آزاد كرد.

و در مورد مرقع بن ثمامه اسدي به ابن زياد گفتند وي تا آخرين تير كه داشت آنرا رها كرد و به نبرد خود ادامه داد، ولي چون بعضي از افراد قبيله اش او را امان دادند، زنده دستگيرش كرديم، ابن زياد پس از شنيدن اين سخن دستور داد او را به «زاره» [8] تبعيد كردند، و بقيه ي اهلبيت را مانند اسيران ترك و روم به سوي كوفه روانه


كردند.

زنان و دختران پيغمبر (ص)، سربازان عمر سعد را قسم دادند كه ما را از قتلگاه عبور دهيد از اين رو مسير حركت را به سوي قتلگاه قرار دادند. همينكه نگاهشان به اجساد پاك و مطهر شهدا افتاد، ديدند در اثر ضربات نيزه و شمشير قطعه قطعه شده و صفحه ي زمين از خون مقدسشان رنگين گشته و با سمّ چارپايان استخوانهاي بدنشان را مانند آرد نرم كرده اند، صدايشان به صيحه و شيون بلند شد و لطمه به سر و روي خود مي زدند [9] .

زينب كبري با دلي شكسته و اندوه فراوان گفت: يا محمداه اين حسين تو است كه بدنش روي خاك افتاده، و در خون آغشته است، اين حسين تو است كه بدنش را پاره پاره كرده اند و اينها دختران تواند كه آنها را به اسيري گرفته و فرزندانت را كشته اند (يا محمداه! هذا حسين بالعراء، مرمل بالدماء، مقطع الأعضا، و بناتك سبايا و ذريتك مقتلة). آن قدر ندبه و ناله كرد كه دوست و دشمن از ناله ي او ناليد [10] و حتي حيوانات و اسبها آن قدر اشك ريختند كه از كنار سمشان آب جاري شد [11] .

پس از آن حضرت زينب سلام الله عليها دستهايش را زير آن بدن مقدس برد و


بطرف آسمان بالا آورد و گفت: خداوندا! اين قرباني را از ما قبول بفرما (الهي تقبل منا هذا القربان) [12] .

حالت مزبور انسان را بياد حالتي مي اندازد كه گويا حضرت زينب سلام الله عليها در عرش جلال قرار گرفته و با خدا عهد و ميثاق بسته همچون برادرش حسين عليه السلام اين نهضت مقدس را آغاز كرده و بنحو احسن آن را به انجام برساند، و اگر چه تفاوتهايي ميانشان وجود داشته باشد. و چون حسين عليه السلام در نهايت با دادن جان مقدس خود به خوبي از عهده ي اين عهد و پيمان بيرون آمد، زينب سلام الله عليها نيز براي اداء آنچه بر او واجب بود قيام كرد و از آن جمله تقديم كردن بدن برادر را به پيشگاه با عظمت پروردگار و معرفي كردن آن، و پس از ان شروع كرد به انجام رساندن ديگر وظائفي كه به عهده اش گذاشته شده بود. با توجه به اينكه آن دو نور واحد و ميوه ي واحد بودند بعيد به نظر نمي رسد كه در انجام رسالت نهضت نيز مسئوليت واحد داشته باشند.

و تشاطرت هي و الحسين بدعوة

حتم القضاء عليهما ان يندبا



هذا بمشتبك النصول و هذه

في حيث معرك المكاره في السبا



و جناب سكينه بدن پدر را تنگ در آغوش گرفت [13] و در اثر گريه بحالت اغماء و بيهوشي فرو رفت در آن حالت شنيد كه پدرش مي گفت:

شيعتي ما أن شربتم

عذب ماء فاذكروني


أو سمعتم بغريب

أو شهيد فاندبوني [14] .

وي جسد پدر را رها نمي كرد و كسي نمي توانست اور ا از پدرش جدا كند تا اينكه گروهي از اعراب جمع شدند و او را با زور از بدن پدر جدا كردند (حتي اجتماع عدة من الأعراب و جروها عن نعش ابيها) [15] .

و مذعورة باليتم قد ربع قلبها

كطير عليه الصقر قد هجم الوكرا

أهابت بها من هجمة الخيل صرخة

علي ثكلها باليتم فاضطربت ذعرا

و فرت الي الثاوي علي جمرة الثري

و قد أرسلت من جفنها فوقه نهرا

وأهوت علي جسم الحسين فضمها

الي صدره ما بين يمناه و اليسري

تلوذ به حسري القناع مروعة

و عز عليه ان يشاهدها حسري

فما تركتها تستجير سياطهم

بجسم أبيها حسين ما انتزعت قسري

اما حضرت علي بن الحسين عليه السلام چون نگاهش بر آن بدنهاي پاره پاره افتاد كه در بينشان جگرگوشه زهرا به حالتي افتاده بود كه جا داشت از آن مصيبت آسمانها پاره و زمين دگرگون و كوه ها متلاشي شوند، مصيبت مزبور، بر وي فشار آورد و او را مضطرب و منقلب كرد به قسمي كه نزديك بود روح از بدنش پرواز كند، عمه اش زينب متوجه شد و فهميد فرزند برادرش در چه حالت خطرناكي به سر مي برد و هم اكنون مي خواهد از غم پدر جان بسپارد بيدرنگ او را تسليت و دلداري داد و از او كه صبرش سنگين تر از كوه ها و بزرگتر از همه چيز بود درخواست صبر نمود و از آن جمله گفت:

اي يادگار عزيزان من! اين چيست كه مي بينم دل از دست داده اي؟ و مي روي كه در زير بار حوادث زانو بزمين گذاري، از آنچه مي بيني دلتنگ مباش كه اين نيز بگذرد و ما در گرو آن پيمانم كه جد و پدر توبا خداوند بزرگ استوار ساخته اند، خداوند از مردمي كه فراعنه و ابرقدرتهاي زمين آنها را نمي شناسند ولي نزد اهل آسمانها بخوبي معروفند پيمان گرفته است اعضاي متفرقه و اجساد پاره ي پاره ي در خون طپيده را جمع آوري و دفن نمايند. و بر مرقد مطهر پدرت سيد الشهداء عليه السلام


علامت و گنبدي خواهد ساخت كه اثر آن هرگز فرسوده نشود، و به مرور ايام و ليالي و گذشت پي در پي ازمنه و دهور نابود نگردد، هر چند سلاطين كفر و اعوان ظلمه در محو و نابوديش بكوشند بر رفعت و برتريش افزوده گردد [16] .

لله صبر زينب العقيلة

كم صابرت مصائبا مهولة



رأت من الخطوب و الرزايا

امرا تهون دونه المنايا



رأت كرام قومها الاماجد

مجزرين في صعيد واحد



تسفي علي جسومها الرياح

و هي لذؤبان الفلاح تباح



رأت عزيز قومها صريعا

قد وزعوه بالظبي توزيعا



رأت رؤوسا بالقنا تشال

و جثثنا اكفانها الرمال



رأت رضيعا بالسهام يفطم

و صبية بعد أبيهم ايتموا



رأت شماتة العدو فيها

و صنعه ما شاء في أخيها [17] .



همان قسم كه زنان و دختران پيغمبر(ص) و بازماندگان امام عليه السلام در قتلگاه مشغول عزاداري و گريه بودند زجر بن قيس يكي از مأموران عمر سعد آمد و بر آنها نهيب زد كه به پا خيزيد، چون به سخن او گوش ندادند و همچنان مشغول عزاداري بودند تازيانه اي بركشيد و مأموران ديگر نيز به كمكش آمدند و آنها را از اجساد پاك شهدا جدا و مجددا بر جهاز شتران سوار كردند [18] .

و آنگاه كه حضرت زينب كبري بر جهاز چوبين شتر سوار شد آن عزت و مقام شامخ و آن احترام والايي كه قبلا داشت شيران بيشه شجاعت و جوانمردان خدمتش را افتخار مي دانستند و بدون اجازه بر بيتشان وارد نمي شدند برايش تداعي كرد...!

فلا مثل عز كان في الصبح عزها

و لا مثل حال كان في العصر حالها

الي اين مسراها و اين مصيرها

و من هو مأواها و من ذا مآلها

و من ذا شمال الظعن ان هي سيرت

يضيق فمي ان ابن سعد شمالها


علي اي كتف تتي حين ركبت

و جمالتها زجر و شمر جمالها

أنحمد ضوء البيت عن شخص زينب

لكيلا يري في الليل حتي خيالها

تمنيت يوم الطف عينك ابصرت

بناتك حين ابتز منها حجالها

قروما تراها جزرا و أراملا

تحن كنيب فارقتها فصالها

له الله من ثكل و قد مات بغتة

لدي بعض يوم عزها و رجالها

و ما هان ثكل عندها غير أنه

امض مصابا هتكها وابتذالها

و امسين في امر يهدد غبه

تقف اباها حين يطريه بالها