بازگشت

فرستادن سرهاي شهدا به كوفه


پس از كشتن امام عليه السلام و يارانش عمر سعد دستور داد سرهاي آنان را از بدن جدا كنند. آنگاه سرها را بين قبيله هايي كه ركابش مي جنگيدند تقسيم كرد تا نزد پسر زياد ببرند و از اين طريق به او تقرب بجويند. از آن جمله سيزده سر از سرهاي شهداء را به قبيله ي كنده به سركردگي قيس بن اشعث داد. و دوازده سر بقبيله ي هوازن به رياست شمر بن ذي الجوشن، و هفده سر بقبيله ي بني تميم، و شانزده سر به بني اسد، و هفت عدد به قبيله ي مذحج و بقيه ي سرها را به ديگران داد [1] .

و طايفه ي حر رياحي، نگذاشتند سرش را از بدن جدا كنند و بدنش را پايمال سمّ اسبها نمايند [2] .


در همان روز عاشورا عمر سعد سر مبارك امام عليه السلام را به وسيله ي خولي بن يزيد اصبحي و حميد بن مسلم ازدي براي ابن زياد فرستاد، و سرهاي ديگر شهدا را نيز بوسيله ي شمر و قيس بن اشعث و عمرو بن حجاج بكوفه روانه كرد [3] .

منزل خولي در يك فرسخي كوفه بود، و چون شب نمي توانست به ملاقات ابن زياد برود از اين رو به خانه رفت و سر را از همسرش كه انصاري بود پنهان كرد چون مي دانست وي از دوستداران و طرفداران اهل بيت عليهم السلام است، ولي آن زن ديد از تنور خانه نوري به سوي آسمان بلند شده كه بي سابقه است، از اين رو نزديك آمد تا از چگونگي امر آگاهي يابد، علاوه بر آن نور، صداي ضجه و ناله ي زناني را شنيد كه با غم انگيزترين وضعي بر حسين عليه السلام ندبه مي كنند!

داستان را به اطلاع خولي همسر خود رساند و با چشم گريان از اطاق بيرون آمد [4] و مادام كه زنده بود از غم و اندوه بر امام عليه السلام هرگز آرايش نكرد و عطر استعمال ننمود، اين زن اسمش عيوف بود [5] .

بامدادان سر مطهر را برداشت و به قصر دارالأماره نزد ابن زياد برد، وي همان شب از لشكرگاه نخيله بازگشته بود، سر را جلوي روي ابن زياد گذاشت و گفت:



إ ملاء ركابي فضة أو ذهبا

اني قتلت السيد المحجبا



و خيرهم من يذكرون النسبا

قتلت خير الناس امّا و أبا



ابن زياد از سخنان خولي كه در حضور جمعي از حسين بن علي عليه السلام تعريف كرد كه بهترين مردم بود و پدر و مادرش بهترين پدر و مادرها بودند، خوشش نيامد و لذا به او گفت: اگر تو او را اينچنين ميشناختي پس چرا شهيدش كردي؟ بخدا قسم هيچ بهره اي نزد من نخواهي داشت [6] .



پاورقي

[1] لهوف ص 81 و عمدة القاري في شرح البخاري ج 7 ص 656.

[2] الکبريت الأحمر.

[3] ارشاد.

[4] روضة الشهداء. در کتاب البداية ابن‏کثير ج 8 ص 190 نوشته است: زن خولي ديد نور از زير اجانه (سرپوش) به سوي آسمان بلند است، و مرغان سفيد رنگي در اطراف آن در پروازند. و همچنين مي‏افزايد که: همسر ديگر خولي بنام «انوار» بنت مالک چون از قضيه آگاه شد به خولي گفت: تو سر پسر پيغمبر (ص) را آورده‏اي؟ بخدا قسم سر من و تو ديگر بر يک بالين جمع نخواهد شد، اين بگفت و براي هميشه از او جدا شد.

[5] انساب الأشراف بلاذري ج 5 ص 238.

[6] يافعي در مرآت الجنان ج 1 ص 133 نوشته است: ابن‏زياد بر او خشمگين شد و او را کشت ولي نام حامل سر مطهر را ذکر نکرده است.

بين تاريخ نويسان اختلاف است که آيا آورنده‏ي سر مطهر امام نزد ابن‏زياد چه کسي بوده است و اشعار را چه کسي خوانده است؟

ابن‏جرير طبري در تاريخ خود ج 7 ص 368 و ابن‏اثير در کامل ج 4 ص 79. نوشته‏اند: گوينده‏ي اشعار سنان بن انس بود که بر عمر سعد خواند. و در تذکرة الخواص ص 144 نوشته است وقتي که اشعار فوق را براي عمر سعد خواند وي به او گفت: تو ديوانه‏اي اينطور تعريف مي‏کني؟ اگر ابن‏زياد بشنود تو را خواهد کشت.

شريشي در شرح مقامات ج 1 ص 193 نوشته است: وي يعني سنان بن انس اشعار مزبور را بر ابن‏زياد خواند. و اربلي در کشف الغمه و اخطب خوارزم در مقتل ج 2 ص 40 نوشته‏اند: بشر بن مالک آنها را بر ابن‏زياد خواند.

در هر صورت ابن‏طلحه در مطالب السؤال ص 76 اين شعر را بر اشعار فوق افزوده است: (و من يصلي القبلتين في الصبا) و گفته ابن‏زياد بر وي خشمگين شد و او را کشت.

در رياض المصائب ص 437 نوشته است گوينده‏ي اشعار فوق شمر بوده است، و به نظر مي‏رسد همين حرف درست‏تر باشد، زيرا اگر قبول کرديم کشنده‏ي حضرت امام عليه‏السلام شمر بود چنانچه از زيارت ناحيه مقدسه استفاده مي‏شود و گروه بسياري از مورخين آن را تأييد کرده‏اند بعيد است که ديگري سر مقدس را و به آن مباهات و افتخار بکند و خودش موجب تقرب به ابن‏زياد را از دست بدهد. و لذا در المعجم مما استعجم ج 2 ص 865 و در وفاء الوفاء سمهوري ج 2 ص 232 آنجا که بحث از قرقگاه «ضريه» مي‏کند، مي‏گويد: ضريه از آبهاي ضباب و در جاهليت مال ذي‏الجوشن ضبابي پدر شمر قاتل امام حسين عليه‏السلام بوده است. و بدينوسيله تصريح مي‏کند که قاتل امام عليه‏السلام شمر بوده است.