علماي اخبار و مقاتل نويسان در تعداد اصحاب و ياران جناب ابي عبدالله الحسين عليه السلام كه در كربلا به ياري آن بزرگوار با سپاه كوفه و شام به مبارزه و جدال قيام نمودند و در ركاب آن جناب بدرجه رفيعه شهادت رسيده اند باختلاف رفته و متفاوت نوشته اند، ولي آنچه مشهور است و اتفاق بر آن قرار گرفته عده ي شهداي كربلا از بني اعمام و برادرزادگان و فرزندان و


برادران امام عليه السلام و صحابه و ياران و جان نثاران آن حضرت در حدود هفتاد و دو تن بوده اند كه فاضل علامه معاصر حاج ميرزا خليل كمره اي هم در دوره كتاب عنصر شجاعت (هفتاد و دو تن و يك تن) را روي اين عده متفق عليه نوشته.

صاحب منتخب التواريخ [1] كه از متتبعين است و كتبي زياد را ديده چنين مي نويسد كه عده حواريين و اصحاب حضرت سيدالشهداء عليه السلام كه در روز عاشورا در ركاب مقدس امام شهادت يافته اند بين علما و مورخين اختلاف است اصح و اشهر آنست كه شهداء يوم الطف بغداد غير از حضرت سيدالشهداء هفتاد و دو نفر بودند.

شيخ مفيد در ارشاد و شيخ طبرسي در اعلام الوري و فاضل بن اثير در تاريخ كامل خود و ديگر مي نويسند كه سي و دو نفر از شهدا در شب عاشورا از سپاه پسر سعد به آن حضرت پيوستند و هفده نفر از بني هاشم در ركاب امام عليه السلام بودند و بيست و سه نفر هم از اصحاب اند كه مجموع اين ها هفتاد و دو نفر مي شوند و ما اسامي و شخصيت عده از اصحاب و ياران را پيش از اين نگاشتيم.

طبري بنقل از ابي مخنف [2] مي نويسد: فلما اصبح الحسين (ع) اذن و اقام و صلي باصحابه صلوة الغداة و كان معه اثنان و ثلاثون فارسا و اربعون رجلا يعني صبح كرد حسين عليه السلام اذان و اقامه گفت و نماز خواند با اصحاب خود نماز بامداد را و با او سي و دو سوار و چهل پياده بودند در زيارت ناحيه مقدسه هشتاد و دو نفر شهيد نام برده كه هفده تن آن ها از بني هاشم و شصت و پنج نفر از اصحاب و ياران امام عليه السلام بوده اند.

سيد بن طاوس در لهوف [3] مي نويسد: فروي عن الباقر عليه السلام انهم كانوا خمسة و اربعين فارسا و مأة راجل و روي غير ذلك از حضرت باقر عليه السلام روايت شده كه ياران امام چهل و پنج سوار و صد پياده بودند و جز اين هم روايت شده و اختلاف تعداد گويا براي اين باشد كه بعضي از پيوستگان پس از خطبه امام رفته و بعضي هم ديگر باره ملحق شده باشند.

مسعودي در تاريخ مروج الذهب خود مي نويسد [4] : «فعدل الي كربلا و هو في


مقدار خمسماة فارس من اهل بيته و اصحابه» يعني امام عليه السلام بكربلا رسيد در حالتي كه با او در حدود پانصد سوار از اهل بيت و يارانش بودند و آنگاه گويد كساني كه در ركاب امام شهيد شدند هشتاد و يك تن و اين مقدار كه مسعودي [5] متعرض شده همانان بودند كه شب عاشورا به كنار رفتند.

سبط ابن جوزي در تذكرة الخواص خود مي نويسد [6] : «و لما طلع الفجر و هو يوم الجمعه عاشر المحرم و قيل يوم السبت من سنة احدي و ستين عبسي ء اصحابه ميمنة و ميسرة و كانوا كما ذكرنا خمسة و اربعين فارسا و مائة راجل و قال قوم كانوا سبعين فارسا و ماته راجل و قيل كان معه ثلاثون فرسا».

يعني وقتي كه صبح طالع شد كه آن روز جمعه دهم محرم و گفته شده كه روز شنبه سال شصت و يك بود امام عليه السلام اصحاب خود را از راست و چپ مهيا فرمود و تعداد آن ها چنانكه ما گفتيم چهل و پنج سوار و صد پياده بود قومي گفته اند كه تعداد ايشان هفتاد سوار و صد پياده بودند و نيز گفته اند كه با او سي سوار بوده.