قبايل قريش، به شدت از حكومت امام، هراسناك گشته و به يقين دانستند كه همه طرحهاي سياسي و اقتصادي آن حضرت، ارائه ذاتي جهت گيريهاي فكري و اجتماعي پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله است كه نخوت و غرور آنان را درهم كوبيد و به زندگي اقتصادي مبتني بر ربا خواري، احتكار و بهره كشي آنان، پايان بخشيد. از جمله اقدامات آن حضرت، بركنار نمودن واليان عثمان از تمام مراكز دولتي و مصادره همه اموالي بود كه آنان از خزانه مركزي، غارت كرده بودند. آنان، همچنين از اعلام مساوات عادلانه ميان همه ملتهاي اسلامي، مساوات در حقوق و تكاليف و مساوات در هر چيزي، پريشان شده و اين امر، آنهارا مضطرب كرده بود؛ زيرا براي خود نسبت به ديگر ملتها برتري قايل بودند و امتيازات خاصي بر ديگر مردمان براي خودشان در نظر داشتند.

قريشيان و ديگر نيروهاي منحرف شده از راه حق، از حكومت امام به خشم آمده و جملگي بر آن شدند كه شورش مسلّحانه را اعلام نمايند و آتش جنگ را در مناطق مختلف، شعله ور سازند تا حكومت آن حضرت را سرنگون سازند، حكومتي كه قدرت را وسيله اي براي اصلاحات اجتماعي و پيشرفت زندگي انسان مي دانست.

نخستين جنگي كه بر ضد امام به راه انداخته شد، «جنگ جمل» بود و درپي آن «جنگ صفين و جنگ نهروان» پيش آمد، آن جنگها موانع و سدهايي در برابر حكومت امام قرارداد كه هدفش بالا بردن سطح ارزشهاي انساني و از بين


بردن هر نواع عقب ماندگي در كشور بود.

راويان مي گويند پيامبر صلي الله عليه و آله آن حضرت را از آنچه در روزگار خلافتش از تمرّد بعضي گروهها بر عليه آن حضرت پيش مي آمد، با خبر ساخته و به آن حضرت فرموده بود كه با آنان بجنگد و آنان را «ناكثين، قاسطين و مارقين» [1] نام نهاده بود. ما ناگزيريم به اختصار، اشاره اي به اين جنگها بنماييم كه زندگي سياسي و فكري آن دوره را براي ما مجسّم مي سازد، دوره اي كه عواطف بسياري از افراد، سرشار از جاه طلبي و قدرت پرستي بود. و نيز كينه هاي قبايل قريشي بر ضد امام را براي ما بيان مي كند و مسلّماً اين حوادث، به طور مؤثري در ايجاد فاجعه كربلا نقش داشتند؛ زيرا بلاهاي اجتماعي را منتشر ساخته و نسلي فرصت طلب به وجود آورده بودند كه جز به منافع شخصي خود به چيز ديگري نمي انديشيد. در اينجا به آن مطالب مي پردازيم.