«خانواده» [1] يكي از عوامل مهم در ايجاد زمينه اجتماعي شدن و تشكيل شخصيت كودك است و به او عادتهايي را القا مي كند كه در طول زندگي، همراه وي خواهند بود؛ زيرا خانواده، نخستين بذر در ايجاد پيشرفت فردي و رفتار اجتماعي است و در ايجاد توازن در رفتار فرد از ديگر عوامل تربيتي مؤثرتر مي باشد و كودك، زبان را از آن فرا مي گيرد و ارزشها و سنّتهاي اجتماعي را كسب مي كند.


هنگامي كودكان يك خانواده، نشأتي سليم، متوازن و دور از ناهنجاري و انحراف پيدا مي كنند كه در خانه، آرامش، مودت، اطمينان خاطر و دوري از خشونت و ناخشنودي، حاكم باشد و اگر خانواده اين موارد را رعايت ننمايد، كودكانش دچار عقده هاي رواني خطرناكي مي شوند كه براي آنان مشكلات و گرفتاريهاي فراواني را به بار مي آورند. و از نظر روان شناسي ثابت شده كه خطرناكترين عقده ها كه بيشترين زمينه سازي را براي آشفتگيهاي شخصيتي فراهم مي سازند، همانها هستند كه در مرحله كودكي نخستين، خصوصاً از رابطه طفل با والدينش، ايجاد مي شوند [2] .

همچنين يكي از مهترين وظايف خانواده، توجه به تربيت كودكان است؛ زيرا خود مسؤول فعاليتهاي اجتماع پذيري مي باشد كه طفل از خلال آن، آگاهيهاي فرهنگي و اصول آن را به صورتي فرا مي گيرد كه وي را در آينده زندگيش، شايسته مشاركت فعّالانه با ديگر اعضاي اجتماع مي سازد.

از نظر علماي تربيت، مهمترين وظايف خانواده عبارتند از:

الف - آماده كردن كودكان در محيطي شايسته تا نيازهاي بيولوژيك و اجتماعي خود را بر آورده سازند.

ب - آماده كردن آنان براي مشاركت در زندگي جامعه و آشنايي با ارزشها و عادتهاي آن.

ج - فراهم نمودن آرامش، امنيت و حمايت براي آنان.

د - فراهم آوردن وسايلي كه براي آنها امكان ساخت وجوديشان در درون جامعه را مهيّا نمايد [3] .


ه - تربيت آنها با تربيتي اخلاقي، وجداني و ديني [4] .

در پرتو اين مباحث تربيتي نوين درباره خانواده و ميزان اهميتش در پرورش كودك و جهت دهي رفتار وي، به طور يقين مي گوييم كه امام حسين در ويژگيها و پايه هاي تربيتش كه آنها را از خانواده دريافت داشته، در خانواده اي رشد كرده كه هر كرامت و فضيلتي در اسلام به آن منتهي مي شود؛ زيرا در زير گنبد آسمان، خانواده اي والاتر و پاكتر از خاندان آل رسول اللَّه صلي الله عليه و آله وجود نداشته است... و امام حسين عليه السلام در سايه اين خانواده، رشد كرده و از سرشت و اخلاق آن تغذيه نموده است و ما - به اختصار - به بعضي از نقاط درخشان تربيت بي همتايي كه حضرت حسين عليه السلام در سايه خانواده نبوي، بهره برده بود، اشاره اي مي نماييم.