سپهسالار حسين (ع) به عنوان سرداري فداكار و ايثارگر، در تاريخ بشريت معروف است. او نه تنها از نظر شجاعت و ايستادگي در مقابل سپاه مجهّز ابن زياد زبان زد ملل جهان است؛ بلكه ابوالفضل (ع) از نظر صفات و گرايش هاي انساني، همچون شهامت، نجابت، وفاداري، همدردي و ايثار و گذشت نيز بي نظير است.

آنچه موجب عظمت و جلالت قدر اوست، اين است كه جانبازي عباس (ع) به انگيزه برادري، خويشي، پيوند خوني و ديگر اعتبارات موهوم و مرسوم ميان مردم صورت نگرفت؛ بلكه با انگيزه اي الهي و با خلوص نيت در راه پروردگار بود. ايمان حقيقي با جانش عجين شده، يكي از صفات بارز وي به شمار مي رفت.

ابوالفضل (ع) هنگامي كه دست راستش قطع شده بود اين حقيقت را با خواندن اين رجز بيان كرد:

به خدا سوگند! اگر دست راستم را قطع كنيد، من همچنان از دينم و امامِ درست باورم، حمايت خواهم كرد. [1] .

نقش او در سپاه امام حسين (ع) بسيار مهم بود لذا وقتي حضرت ابوالفضل (ع) خدمت امام (ع) رسيد و اذن ميدان خواست، امام حسين (ع) فرمود: يا اَخي اَنْتَ صاحِبُ لِوائي، وَ اِذا مَضَيْتَ تَفَرَّقَ عَسْكَري اي برادرم تو پرچم دار من هستي، اگر تو بروي لشكر من پراكنده مي شود. [2] .

و آن لحظه اي كه عباس اميدش نااميد شد و دستان مباركش قطع گرديد ناچار شد سرور و مولايش حسين (ع) را صدا زند. وقتي امام (ع) در كنار بدن قطعه قطعه شده عباس ‍ رسيد فرمود: وَاللّهِ اِنْكَسَرَ ظَهْري؛ سوگند به خدا! پشتم شكست. و در سوگ آن علمدار با وفا گريست. [3] .



اَحَقُّ النّاسِ اَنْ يُبْكي عَليهِ

فَتًي اَبْكَي الحُسينَ بكربلأِ



اَخُوهُ وَابنُ والِدِهِ عَلِي

اَبُوالْفَضْلِ الْمُضَرَّج بِالدّمأِ [4] .



شايد بتوان گفت كه جايگاه عباس در بين اصحاب امام حسين (ع) برترين جايگاه بود. او از نظر معنوي، نسبي و اجتماعي شخصيت برجسته اي محسوب مي شد و حضورش در نهضت خونين عاشورا هم در مشروعيت قيام نزد مردم و هم در تأثير و برآيند قيام و موفقيّت آن نقش آفرين بوده است. همچنين وجود شخصيتي چون عباس بن علي (ع) در سپاه امام حسين (ع) در شكل گيري نهضت نيز مؤثر بوده است. بدين جهت درباره آن بزرگوار، اجمالاً مطالبي را متذكّر مي شويم. [5] .