تواضع به معناي فرو دانستن خويش و تعظيم ديگران از صفات پسنديده است كه از تعالي و بزرگي روح نشأت مي گيرد و مايه شرف و مكانت اجتماعي فرد مي گردد.

تواضع صفتي است كه خداوند متعال بهترين خلق خود، يعني حضرت محمد (ص) را به آن امر فرمود: «وَ اِخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنْ اِتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنين.» [1] .

فروتني از معرفت، خداشناسي و توحيد و علم و حكمت نشأت مي گيرد و تكبّر بشر ناشي از جهل و ناداني و غفلت اوست. انبيا و ائمه (ع) از آن جهت كه سرچشمه عرفان و علم و معرفت هستند از متواضع ترين افراد مي باشند و امام حسين (ع) نيز به همين دليل مظهر تواضع و فروتني، و در مقابل بندگان شايسته خداي تعالي خاكسار بود.

براي اثبات اين مطلب نمونه هاي از تواضع آن حضرت (ع) را ذكر مي كنيم:

مورّخين مي گويند: «حسين بن علي (ع) با فقرا و درويشان مي نشست و با آنان به گفت و گو مي پرداخت؛ و اين جمله شريفه را تكرار مي كرد «اِنَّ اللّه لا يُحِبُّ الْمُتَكَبِّرينَ» همانا خدا متكبّران را دوست ندارد. روزي به جمعي از كودكان گذر مي كرد كه در كنار سفره اي در حال خوردن نان بودند و از امام (ع) تقاضا كردند از غذاي آنان ميل فرمايد.

امام (ع) دعوت آنان را اجابت كرد. سپس آنها را به منزل خويش برد و طعام و لباس به آنان عنايت كرد و فرمود: اينها از من سخي تر هستند؛ زيرا همه موجودي خود را به من بذل كردند و اما من بخشي از آنچه داشتم به ايشان دادم. [2] .»

همچنين ابن شهرآشوب مي نويسد: «امام حسين (ع) از كوچه اي عبور مي كرد عدّه اي از مساكين و درويشان را ديد كه دور هم نشسته و غذا مي خورند. وقتي امام (ع) را ديدند از او دعوت كردند. حضرت (ع) با كمال تواضع در ميان آنها نشست و از اينكه نمي تواند از غذاي آنها بخورد عذرخواهي نمود و از آنان دعوت كرد به منزلش بروند. وقتي آنان به خانه امام (ع) آمدند با مهرباني از آنان پذيرايي كرد و به هر يكي از آنها جامه و چند درهم عنايت فرمود.» [3] .

امام حسين (ع) مورد احترام وافر مردم مسلمان بود؛ زيرا هميشه پياده به حجّ مي رفت و خود را عبد ذليل خدا مي دانست. [4] و با مردم زندگي مي كرد، با فقرا معاشرت مي نمود و به همين جهت كساني كه امام حسين (ع) را مي شناختند از صميم دل به او احترام مي گذاشتند.

اساساً انبيا و ائمه (ع) به دليل همين خصلت هاي انساني، در طول تاريخ مراد و محبوب و معشوق انسان هاي وارسته و آزاده قرار گرفتند؛ برخلاف احترام مردم به سلاطين و قدرتمندان كه احترام به آنها صوري و ظاهري، و تنها به خاطر دبدبه و كبكبه ظاهري آنها بوده است.

در روز عاشورا نيز امام حسين (ع) حركت فوق العاده اي انجام داد كه از قلب رئوف و از روح بلند و متواضع اش نشأت مي يافت و آن اين بود كه وقتي بالاي سر غلامش رسيد او در لحظات آخر جان دادن بود. غلام آنگاه كه امام (ع) را بالاي سر خود ديد لبخند زد.



گر طبيبانه بيايي به سر بالينم

به دو عالم ندهم لذّت بيماري را



امام حسين (ع) خم شد و صورتش را روي صورت غلام قرار داد؛ همانطور كه نسبت به علي اكبرش اظهار محبّت كرده بود. [5] .