يكي از جلوه هاي زيباي علم و معرفت امام حسين (ع) بيانات عرفاني و اخلاقي آن بزرگوار است كه در قالب ادعيه، اشعار و خطبه ها به يادگار مانده است.

مكتب عرفاني امام حسين (ع) عبارت است از توازن بين دنيا و آخرت و اعتدال منطقي بين زهد و مسؤوليت هاي اجتماعي؛ همچنين سير و سلوك اخلاقي و عرفاني آن حضرت (ع) بر مبناي تعبّد و التزام به احكام دين و عمل به وظايف شرعي استوار است. در اين مكتب در عين اين كه مصالح تشريع احكام از نوع منازل و مقامات سلوك معنوي محسوب مي شود، هرگز گذشتن از منزلي به معني سقوط احكام تعبّدي آن نيست و به اين ترتيب، جدايي شريعت و طريقت، مقبول نمي باشد.

عرفان ابا عبدالله (ع) آميخته با حماسه و جهاد است. در حالي كه شمشير مي زند ذكر خدا مي گويد. و هر چه مصائب بيشتر مي شود چهره اش برافروخته تر مي گردد.

عشق بازي امام حسين (ع) با معبود خويش و بيانات حضرتش در اين زمينه بيش از آن است كه در اين مختصر بگنجد و شايسته است كار مستقلي در اين زمينه صورت گيرد.

به دو نمونه از آنها اشاره مي كنيم.

امام (ع) هنگام عزيمت از مكّه به كربلا در خطبه اي پس از حمد و ثناي الهي و اعلام اشتياق خودش به لقاء خدا فرمود:

«رَضِيَ اللّهُ رِضانا اَهْلَ الْبَيْتِ، نَصْبِرُ عَلي بَلائِهِ وَ يُوَفّينا اَجْرَ الصّابِرينَ...» [1] .

رضايت و خشنودي خدا، رضايت و خشنودي ما اهل بيت است، بر بلا و گرفتاري كه از جانب اوست صبر خواهيم كرد.

امام حسين (ع) براي رسيدن به رضوان الهي و خشنودي حضرت حق، خود را به كام ناملايمات و خطرات افكند؛ و هرگز در برابر مشكلاتي كه برايش پيش آمد از پا درنيامد و سخني نگفت كه نشانه عدم رضايت باشد. بلكه در آخرين ساعات عمر شريفش نيز خطاب به يارانش فرمود:

اي عزيزان! صبر كنيد، مرگ جز پلي نيست كه شما را از سختي و گرفتاري به بهشت وسيع و نعمت هاي دائم منتقل مي كند [2] ... چه كشته شويم، چه پيروز گرديم، آنچه را خدا براي ما مقدّر كرده باشد، آن را خير مي بينيم. [3] .

نماز ظهر عاشوراي امام (ع) نيز نشان دهنده اوج عرفان آن حضرت (ع) است كه بسياري از مورّخين آن را نقل كرده اند.

در يك جمله، بايد گفت حسين بن علي (ع) جز خدا چيز ديگري نديد لذا در دعاي عرفه فرمود:

خدايا كي از نظر دور شدي تا وجودت نيازمند استدلال و نشانه باشد و اساساً غير تو چيزي وجود ندارد (و وجود همه اشياء پرتويي از وجود توست) تا نشانه وجود تو قرار گيرد. [4] .