دانش فراوان و انديشه اي بلند و بصيرتي فوق العاده، ويژگي ديگر حسين بن علي (ع) بود. آن حضرت (ع) به كتاب خدا و سنّت پيامبر (ص) آگاهي كامل داشت؛ و از علم لدني بهره مند بود. همچنين از جريانات و تحوّلات فرهنگي، سياسي و اجتماعي جهان اسلام اطّلاع كافي داشت.

اين فضيلت، از طرفي امام حسين (ع) را مورد توجّه مسلمانان، مخصوصاً شيعيان قرار داده و منزلت اجتماعي خاصّي براي حضرت (ع) به وجود آورده بود و از طرف ديگر براي او وظيفه و مسؤوليت ساز بود. به عبارت ديگر، امام (ع) انحرافات فراوان فرهنگي، سياسي و اجتماعي را در جامعه اسلامي مي ديد و عمق فاجعه را درك مي كرد لذا سكوت را بر خود روا نمي دانست.

بنابراين، دانش وسيع امام حسين (ع)، هم در پيدايش حادثه خونين عاشورا و هم در برآيند و تأثير آن در جهان، نقش آفرين بوده است. بدين جهت در حدّ توان و اقتضاي مجال مورد بحث قرار مي گيرد.