علي (ع) پدر بزرگوار امام حسين (ع)، نخستين مؤمن به پيامبر (ص)، شجاع ترين وفداكارترين سرباز اسلام و جانشين پيامبر خاتم بود. او در عصر رسالت مطيع رسول خدا (ص) بود و در كسب كمالات از محضر حضرتش لحظه اي غفلت نمي كرد. وجود علي (ع) در حقيقت تجلّي كمالات و فضايل رسول الله (ص) بود. و موقعيت ممتازي نزد پيامبر (ص) داشت.

ابو سعيد خَدْري در توصيف اين رابطه مي گويد: «كانَتْ لِعَلِي مِنْ رَسُولِ اللّهِ (ص) دَخْلَةٌ لَمْ تَكُنْ لاَِحَدٍ مِنَ النّاسِ [1] ؛ براي علي (ع) نزد پيامبر (ص) موقعيتي بود كه براي احدي وجود نداشت.»

و از نظر مقام علمي و شناخت آن حضرت (ع) نسبت به قرآن كريم؛ خود فرمود:

«وَاللّه ما نَزَلَتْ آيَةٌ اِلاّ وَ قَدْ عَلِمْتُ فيما نَزَلَتْ وَ اَيْنَ نَزَلَتْ، اِنّ ربّي وَهَبَ لي قَلْباً عَقُولاً وَلِساناً سَؤلا» [2] .

قسم به خدا آيه اي فرود نيامد مگر آنكه من آگاهم كه درباره چه و در كجا فرود آمده است،همانا پروردگارم قلبي فكور و زباني پرسشگر به من بخشيده است.

و ابي طفيل از علي (ع) چنين نقل مي كند: «قال عَليٌ؛ سَلُوني عَنْ كِتابِ اللّهِ فَاِنَّهُ لَيْسَتْ آيَةٌ اِلاّعَرفْتُ اَبِلَيلٍ نَزَلَتْ اَمْ بِنَه ارٍ في سَهْلٍ اَوْ جَبَلٍ». [3] .

و خلفأ از نظر علمي محتاج علي (ع) بودند. سعيد بن مسيّب مي گويد: «عمر گفت: خدا مرا با مشكلي روبه رو نسازد كه ابوحسن (علي (ع» نباشد. [4] .

سعيد بن وهب مي گويد: «قال عبدالله: اَعْلَمُ اَهْلِ الْمَدينةِ بِالْفَرائِضِ عَلِيُ بْنُ اَبِي طالبٍ؛ [5] آگاه ترين اهل مدينه به واجبات، علي بن ابي طالب (ع) مي باشد.

به اتّفاق فريقين علي (ع) از اصحاب كسأ و جزء اهل بيت (ع) پيامبر (ص) بود كه آيه شريفه «اِنّما يُريدُ اللّه لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ و يُطَهِّرَكُمْ تطهيراً» [6] ؛ شامل او مي شود و بر همين اساس، شيعيان او را منزّه از خطا و نسيان و داراي مقام عصمت مي دانند.

علي (ع) وصيّ پيامبر (ص) بود و پيامبر (ص) درباره ولايت او فرمود: «مَنْ كُنْتُ مولاه فَعَليٌ مولاه؛ [7] .

همچنين فرمود: «اَنْتَ مِنّي بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسي اِلاّ اَنّه لا نَبيَّ بَعْدي» [8] ؛ جايگاه تو نسبت به من همانند جايگاه هارون نسبت به موسي (ع) مي باشد. اِلاّ اينكه پيامبري بعد از من نيست. و در برخي منابع بعد از اين، جمله «بلكه تو وصيّ من هستي» آمده است.

در جريان فتح خيبر نسبت به علي (ع) فرمود: «لاََدْفَعَنَّ الرايَةَ اِلي رَجُلٍ يُحِبُّ اللّهَ و رَسُولَهُ و يُحِبُّه اللّهُ و رَسُولُهُ؛ [9] پرچم را به دست مردي (علي (ع)) مي دهم كه خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسول او نيز وي را دوست مي دارند.

از غلام علي (ع) قنبر سؤال كردند تو كيستي؟ در پاسخ گفت: «من غلام كسي هستم كه با دو شمشير و با دو نيزه با دشمن مي جنگيد. كسي كه به دو قبله نماز گزارد و در دو بيعت شركت كرد و در يك چشم به هم زدن نيز كافر به خدا نبود. من غلام وارث پيامبر و بهترين اوصيأ و مقتداي مؤمنين علي بن ابي طالب (ع) هستم. [10] .

ده ها آيه از قرآن كريم در شأن و منزلت علي بن ابي طالب (ع) مي باشد [11] و پيامبر (ص) او را مقتداي مؤمنان و صدّيق امّتش معرّفي فرمود. [12] .

علي (ع) تنها كفو و هم شأن فاطمة زهرا (س) دختر پيامبر اكرم (ص)، برترين بانوي عالميان بود. اين افتخار از مختصات علي (ع) است كه احدي غير از او به آن شرف، نايل نيامد.