انحرافات فرهنگي، سياسي و اجتماعي در جامعه اسلامي با رحلت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله آغاز شد و روز به روز گسترش پيدا كرد. و در عصر عثمان و معاويه ارزش هاي اسلامي و معنوي يكي پس از ديگري جاي خود را به ارزش هاي مادي و جاهلي دادند و اين روند انحرافي در اواخر عمر معاويه به اوج خود رسيد. با حاكميت يزيد بن معاويه، مبارزه با مباني و ارزش هاي اسلامي شكل علني به خود گرفت و بار ديگر جاهليت با همه ويژگي هايش ظهور يافت و دين اسلام در معرض نابودي قرار گرفت.

امام حسين عليه السلام در پاسخ مروان كه از امام عليه السلام براي يزيد بيعت مي خواست فرمود:

«انا لله و انا اليه راجعون و علي الاسلام السلام اذ قد بليت الامة براع مثل يزيد» [1] .


اينك بايد فاتحه اسلام را خواند كه مسلمانان به فرمانروايي مانند يزيد گرفتار شده اند.

هنگامي كه يزيد متجاهر به فسق و جور در مسند خلافت نشست؛ مبارزه با قرآن كريم و سنت رسول خدا صلي الله عليه و آله به مرحله جديدي وارد شد؛ و شكل علني به خود گرفت. لذا خطر اضمحلال دين، جدي شد. شهيد مطهري قدس سره در اين زمينه مي گويد:«فرق است بين خليفه اي كه شخصا ناصالح است ولي امور را درست مي چرخاند و بين خليفه اي كه وجودش عليه مصالح مسلمانان است. در زمان امام حسين عليه السلام عمده اين بود كه مدار خلافت اسلامي تبديل به سلطنت جائرانه و ظالمانه و مترفانه و فاسقانه عربي شده بود و اگر امام حسين عليه السلام قيام نمي كرد خطر اين بود كه بساط اسلام از طرف مردم با انقلاب ممالك فتح شده برچيده شود.» [2] .

فرق يزيد با پدرش معاويه در اين بود كه آنچه معاويه مخفيانه انجام مي داد او آشكارا مرتكب مي شد؛ لذا تأثير اجتماعي آن به مراتب بيشتر بود. مسعودي مي نويسد: «در اثر تظاهر يزيد به گناه در بين مردم و عمال و كارمندان حكومت در عصر وي فسق و فجور شايع گرديده بود حتي در مكه و مدينه (كه دو شهر مذهبي و مقدس بودند) غنا و استعمال آلات لهو و نوشيدن شراب علنا انجام مي گرديد.» [3] .

با سلطنت يزيد بن معاويه بدعت ها و گمراهي ها آشكار گرديد. و قرآن كريم و سنت پيامبر صلي الله عليه و آله به فراموشي سپرده شد. به همين جهت امام حسين عليه السلام در نامه خود به مردم بصره مي فرمايد:

«انا ادعوكم الي كتاب الله و سنة نبيه فان السنة قد اميتت و البدعة قد احييت...» [4] .

من شما را به كتاب خدا و سنت پيامبرش صلي الله عليه و آله دعوت مي كنم. زيرا در شرايطي واقع شده ايم كه ديگر سنت پيامبر صلي الله عليه و آله (يكسره) از ميان رفته و جاي آن را بدعت فرا


گرفته است.

در اين مجال به اختصار، درباره يزيد بن معاويه و اوضاع عصر او مطالبي را متذكر مي شويم.