هنگامي كه علي عليه السلام به خلافت رسيد. با جامعه اي مواجه گشت كه در طول 25 سال پس از پيغمبر صلي الله عليه و آله به تدريج از اسلام ناب محمدي صلي الله عليه و آله فاصله گرفته و در بخش هاي گوناگون دچار انحراف شده بودند. لذا وقتي امام عليه السلام زعامت جامعه اسلامي را به عهده گرفت قبل از هر چيز به اصلاحات داخلي اقدام نمود. علي عليه السلام اصلاحات خويش را در زمينه هاي مختلف آغاز كرد. اولا براي اجراي عدالت اقتصادي دستور داد بيت المال به طور مساوي بين افراد تقسيم شود و اين قانون كه مهاجران از قريش برتر از مهاجران


غير قريش و مهاجران برتر از انصار و... لغو گردد. و هر گونه تبعيض را خلاف دين اسلام دانست و فرمود: اگر اموال بيت المال كابين زنان نيز شده باشد بايد پس گرفته شود براي اينكه حق با گذشت زمان باطل نمي شود. و همچنين فرمود:«ستمديدگاني كه در نظرها ذليل و پست هستند از نظر من عزيز و محترمند تا حقشان را بگيرم و نيرومندان ستمگر در نظر من حقير و پستند تا حق را از آنها بستانم. و در برابر فرمان خدا راضي و تسليم امر او هستيم.» [1] .

.علي عليه السلام والياني را كه از شايستگي كافي برخوردار نبودند نيز عزل نمود. و افراد متقي و باكفايت را جايگزين آنها كرد. سياست هاي اصلاحي علي عليه السلام موجب رنجش دنياطلب گرديد و عدالت او سبب گشت اشراف و حكام ناصالح به معاويه گرايش يابند. به عنوان نمونه مي توان روگرداني طلحه و زبير را نام برد. كه از عدالت و اصلاحات علي عليه السلام رنجيدند و با همراهي حزب اموي اولين جنگ داخلي را به وجود آوردند و معاوية بن ابوسفيان از فرصت بهره گرفت و جنگ صفين را پديد آورد. او با مكر و فريب، در بين طرفداران علي عليه السلام اختلاف ايجاد كرد و زمينه پيدايش خوارج و جنگ نهروان را آماده ساخت و جنگ هاي داخلي از آن جهت كه در 45 سال گذشته (در زمان پيامبر صلي الله عليه و آله و خلفا) بي سابقه بود و مواهب مادي جنگ با كفار را در برنداشت. موجب شد جنگجويان مسلمان خستگي و دلمردگي پيدا كنند. تا آنجا كه بيشتر مردم اندك اندك از علي عليه السلام فاصله گرفتند. زيرا اكثريت آنان از درك و منطق قوي و درست عاجز بودند. اين آزردگي را در خطبه هاي شكايت آميز امام عليه السلام كه پس از جنگ صفين خوانده، مشهود است. در روزهاي آخر علي عليه السلام وقتي مردم را به جنگ با معاويه دعوت مي كرد كمتر دور او جمع مي شدند. و معاويه چون اين زمينه ها را مي ديد بسر بن ارطاة را به نابودي


طرفداران علي عليه السلام به منطقه حجاز و يمن اعزام نمود. [2] .

بنابراين يكي از علل قدرت يافتن بني اميه، به مسائل داخلي جامعه اسلامي در عصر حاكميت علي عليه السلام بازمي گردد.