در پايان اين گفتار اين نكته را يادآور مي شويم كه از نظر قرآن كريم، نهج البلاغه و كتاب هاي تاريخ وجود مسلمانان مصلحتي - منافقان - از آغاز بعثت تا رحلت پيامبر صلي الله عليه و آله به عنوان يك جريان خزنده در درون صحابه محرز و قطعي مي باشد و خيانت هاي فراواني از ناحيه آنها متوجه اسلام گرديده است. اينان با رحلت حضرت صلي الله عليه و آله آشكار عمل مي كردند و لذا جرياني به نام مسأله نفاق در عصر خلافت ديده نمي شود و اين قضيه، يعني نبودن مسأله نفاق در عصر خلافت خلفاي سه گانه، اتفاقي نيست. حوادث


معماگونه صدر اسلام را نيز بايد از توطئه هاي اين گروه شمرد. به فضل خداي كريم، در فصل آينده توضيحات بيشتري در اين زمينه خواهيم داد.