در اينجا طرح اين پرسش مفيد است، كه اگر اوضاع عصر رسالت چنين بود كه ترسيم شد و منافقان انواع توطئه ها را عليه اسلام و پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله طراحي مي كردند و خطر عظيمي براي جهان اسلام به حساب مي آمدند، چرا رسول الله صلي الله عليه و آله آنها را مفتضح نكرد و مانع شركتشان در جنگ ها نشد و به مردم معرفي ننمود؟

با دقت در نكات ذيل پاسخ اين سؤال روشن خواهد شد.

1- اگر پيامبر صلي الله عليه و آله با منافقان برخورد علني مي كرد، اين كار به معناي گشوده شدن جبهه جديد در مقابل اسلام بود. و از آنجا كه اين نيروها از تشكيلات دروني مسلمانان كاملا آگاه بودند و قوت و ضعف آنها را مي دانستند به مراتب خطرناك تر از يهوديان و مشركان ديگر بودند و از اين ناحيه خطر جدي متوجه اسلام و مسلمانان مي گرديد.

2 - اگر حضرت رسول صلي الله عليه و آله منافقان را در مدينه رها مي كرد و همراه خود به جنگ ها نمي برد؛ يقينا خطري كه از باقي ماندن آنها در مدينه متوجه اسلام مي شد بزرگ تر بود. چنان كه در جنگ تبوك وقتي حضرت صلي الله عليه و آله به عده اي از آنها اجازه داد در مدينه بمانند، مجبور شد علي عليه السلام، قهرمان ميدان هاي نبرد را در مدينه بگذارد تا از شيطنت منافقان جلوگيري نمايد. با اين حال، آنها مسجد ضرار را ساختند و اگر پيك الهي نمي آمد خطري بزرگ متوجه اسلام مي گرديد.

3- وقتي وجود آنها تهديد جدي عليه دين نبود و تظاهر به اسلام مي كردند؛ و علنا با اسلام نمي جنگيدند، پيامبر صلي الله عليه و آله به آنها فرصت مي داد تا شايد به فطرت خود برگردند و ايمان واقعي بياورند. به عنوان نمونه پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله به عده اي زمين و مال مي داد (مؤلفة قلوبهم تا به اسلام گرايش پيدا كنند.

پيامبر صلي الله عليه و آله آنقدر بزرگوارانه با افراد برخورد مي كرد كه روزي عمرو بن العاص گمان كرد بهترين صحابه رسول الله صلي الله عليه و آله است! از اين رو گمان خود را با حضرت مطرح نمود و


پاسخ منفي شنيد. [1]

4- پيامبر صلي الله عليه و آله با اين افراد با مدارا رفتار كرد تا فرزندان و بستگان آنها كه به نحوي در خدمت اسلام بودند از دين روگردان نشوند و جامعه نوبنياد اسلامي، مشكل دروني در مدينه پيدا نكند.

5- برخورد آشكار پيامبر صلي الله عليه و آله با افرادي كه ظاهرا مسلمان بودند، اطمينان به مذهب جديد را از بين مي برد. مخصوصا اگر نمي توانست، راز اين برخورد را به ديگران بفهماند.

بنابراين درگيري علني با اين گروه ها و مفتضح ساختن آنها، نه مقتضاي حكمت، و نه به صلاح جامعه نوپاي اسلامي بود.

اما چنين نبود كه پيامبر صلي الله عليه و آله درباره آنها هيچ سخني نگويد. بلكه در حد امكان و مصلحت جامعه اسلامي، مسلمانان را از برنامه ها و توطئه هاي آنها مطلع مي ساخت. ايشان در موارد متعدد مسلمانان را از خطر منافقان آگاه نمود؛ و از آنان برحذر داشت. كارها و اوصاف آنها را بيان كرد و عملا وارد صحنه شده و «مسجد ضرار» را ويران نمود. همچنين آيات متعدد قرآن كريم درباره منافقان را به اطلاع مردم رساند. [2] .