حق اين است از زمان وفات رسول الله صلي الله عليه و آله انحرافي خزنده و تدريجي از تعاليم اصيل اسلام بوجود آوردند كه در عصر حكومت علي عليه السلام شجره خبيثه آن به ثمر


نشست. پايه گذارهاي غلطي كه در دوره هاي پيش شده بود مشكلاتي براي حكومت امام علي عليه السلام پديد آورد كه تمام دوران حكومتش صرف از بين بردن آنها شد و سرانجام هم ديديم كه امام با شمشير همان خطوط انحرافي به شهادت رسيد.

مردم را از دين تهي كردند، تا حدي كه حتي مسائل روزانه و شرعي خود را نمي دانستند. گويند ابن عباس در آخر ماه رمضان در بصره به منبر رفت و گفت مردم از مال و دارائي تان زكوه فطر را جدا كنيد و مردم حرف او را نفهميدند. و نمي دانستند زكوه فطر چيست. [1] براساس برخي از اسناد در طول نيمه دوم قرن اول بخي از مردم حتي از كيفيت اقامه نماز و حج هم بي خبر بودند. [2] .

جو ديني جو بازگشت به جاهليت بود و معاويه از اين بابت ناراضي نبود. زيرا اگر مردم از دين سر درمي آوردند، براي او دردسر درست مي شد. مبلغان او نيز سر مردم را به چيزي به اسم دين گرم مي داشتند مثل مساله خون پشه كه از ابن عمر سوال شده بود. از مسائل اصيل اسلامي آگاهي و اطلاعي نداشتند و حتي مي توان گفت مذهب آلت دست سياستمداران شده بود.