در باره عوامل نهضت حسيني نظريات گوناگوني وجود دارد، از نويسندگان و گويندگان مذهبي تا تحليل گران تاريخ و علوم اجتماعي، هر كدام كوشيده اند تا انگيزه و عاملي براي اين رخداد بزرگ در نظر گيرند.

شهيد مطهري عمده اين ديدگاهها را در سه بخش از يك پرسش جمع آورده است، او در اين باره مي نويسد:

چه عاملي سبب نهضت امام حسين عليه السلام گرديده است؟ بيعت خواهي يزيد؟ دعوت مردم كوفه؟ و يا امر به معروف و نهي از منكر؟

آنگاه به پاسخگويي مي پردازد و ضمن دخيل دانستن همه اين عوامل متعدد در ايجاد نهضت، آنها را اين گونه مورد تحليل قرار مي دهد: