عاشورا حديث مكرري كه حدود چهارده قرن نقل مجالس و محافل گوناگون بوده است. خاطره عاشورا جزئي از فرهنگ فراموش ناشدني شيعياني است كه با نام حسين عليه السلام روز و شب را به سر آورده اند.

در فرهنگ عامه ايراني نام حسين عليه السلام همچون ذكر خدا بر زبان مردمان هميشه جاري است. آنگونه كه گفته اند:

اگر در عروسي اگر در عزاست

هميشه دلم سوي كرب و بلاست.

گويندگان و نويسندگان اين مرز و بوم با هر گرايش و هر انديشه اي همواره دم از امام حسين عليه السلام زده اند. گفته هاي بسيار و كتابهاي بي شماري كه در اين باره موجود است شاهدي است بر اين مدعا. [1] .

اما شگفت آن كه اين حديث مكرر هرگز كهنه نمي گردد و هر چه بر اين گفتارها و نوشتارها افزون مي شود از عطش عاشقان و دلباختگان حسيني نمي كاهد، اغلب اين آثار چون رنگ و بوي حسيني دارد به زودي مخاطبان خود را مي يابند.

در عين حال برخي از آنها همچون اختران فروزان در آسمان معرفت هميشه درخشان و ماندگار است. از اين آثار جاويدان عاشورايي، ميراث گرانسنگي است كه از شهيد مطهري برجاي مانده است.

گرچه آثار قلمي مطهري به قول امام خميني قدس سره «بي استثنا

آموزنده و روان بخش» و «براي عارف و عامي سودمند و فرح زاست.» [2] اما آنچه از او در باره امام حسين عليه السلام برجاي مانده است از جاذبه و حلاوتي ويژه برخوردار است.

بايد توجه داشت كه آنچه شهيد مطهري از دوران جواني به عنوان «حسن ختام» خطابه هايش ياد كرده است لزوماً ديدگاه علمي و تاريخي وي نيست. استاد شهيد، در دوران پختگي بويژه در واپسين سالهاي عمر پربركت خويش، ديدگاه خود را در اين باره به صراحت بيان داشته است. مطهري به عنوان يكي از مصلحان جامعه اسلامي و احياگران انديشه ديني، كوششهايش را در اين زمينه پيرامون سه محور متمركز كرده است:

1 ـ مبارزه با خرافات و تحريفات.

2 ـ احياي واقعيات تاريخي و حقايق معنوي.

3 ـ تحليل علمي و عقلي معارف ديني و رخدادهاي تاريخي.

در باره محور نخست، آن شهيد سعيد سخنان بليغي ايراد كرده كه به عنوان «تحريفات عاشورا» در نوبتهاي پياپي انتشار يافته است.

استاد مطهري با استناد به سخنرانيهاي مرحوم دكتر محمد ابراهيم آيتي، مي نويسد:

«بايد توجه داشت كه تاريخ نهضت اباعبداللّه الحسين عليه السلام نسبت به بسياري از فصول تاريخ، از تحريف مصون و محفوظ مانده است. (زيرا) فجيع بودن اين فصل تاريخ، از نظر كساني كه قضيه را از جنبه فجيع بودن آن مطالعه كرده اند و عظيم بودن و قابل تكريم و احترام بودن آن از نظر كساني كه اين قضيه را از آن جهت مورد مطالعه قرار داده اند، خود سبب شده است كه اهتمام عظيمي به ثبت جزئيات واقعه بشود. پس جزئيات واقعه بازگويي و ثبت شده است. از اين جهت امثال طبري، ابن واضح (يعقوبي)، شيخ مفيد، ابوالفرج اصفهاني، كه در قرون دوم و سوم و چهارم مي زيسته اند، جزئيات وقايع را با نقل از روات موثق نقل كرده اند.

اهتمام زنان اهل بيت عليهم السلام به خطبه و خطابه در فرصتهاي مختلف، با بودن امام علي بن الحسين عليه السلام، همه براي اين بوده كه مانع تحريف حادثه كربلا بشوند. (چه تحريف لفظي و چه تحريف معنوي) و خواستند نگذارند اين حادثه قلب و تحريف شود. متن آنچه واقع شده بود را به صورت خطبه و خطابه بيان كردند و هدف امام را هم تشريح نمودند.

امروز مي توان واقعه كربلا را از روي خطبه هاي امام و اهل بيت عليهم السلام كه در مكه و بين راه حجاز و عراق و كربلا و كوفه و شام و مدينه ايراد كرده اند و از روي سخناني كه در پاسخ پرسشهاي اين و آن گفته اند و از روي رجزهايي كه خود امام و اصحاب او روز عاشورا در مقابل دشمن خوانده اند و در مآخذ معتبر ثبت و ضبط شده است و از روي نامه هايي كه ميان امام و مردم كوفه و بصره ردّ و بدل شده و نامه اي كه يزيد به ابن زياد نوشته و نامه هايي كه ابن زياد به يزيد و عمربن سعد نوشته و نامه هاي عمر بن سعد به ابن زياد و نامه ابن زياد به حاكم مدينه كه همه اش در تواريخ معتبر مضبوط است و به دست آيندگان هم خواهد رسيد و هميشه محفوظ خواهد ماند، از روي اين مدارك مي توان واقعه عاشورا را با تمام جزئيات كه روي داده است شرح و توصيف كرد و هيچ نيازي به مدرك و مأخذ ديگري نيست.» [3] .