درگذشته يادآور شديم كه پيدايش تفكر «مرجئه» را به دهه چهارم هجري، يعني زمان به حكومت رسيدن معاويه مربوط دانسته اند و باز ياد آور شديم كه اركان اين تفكر بر جدايي ايمان از عمل استوار است؛ به اين معنا كه اگر كسي قلبا و يا با زبان به اسلام اقرار كرد، مؤمن است و ايمان او با ترك واجباتي مانند نماز و روزه يا انجام محرماتي مانند قتل نفس و شرب خمر، كمترين نقصاني پيدا نمي كند.

بر اساس حقايق مسلم تاريخي، خلفاي بني اميه افرادي فاسق و فاسد بودند و مردم نيز بر اين حقيقت كاملا آگاهي داشتند و خلفاي اموي نيز قادر به كتمان فسق و فجور خود نبودند. از اين رو ترويج انديشه هايي همانند «تفكر مرجئه» مي توانست در توجيه اعمال ناشايست آنان نقش مؤثري داشته باشد؛ چرا كه از يك سو به آنان آزادي عمل مي داد كه هر خلافي را براحتي مرتكب شوند و در عين حال احترامشان نيز در بين توده مردم محفوظ بماند.

همچنين ترويج اين انديشه در بين مردم مي توانست از بروز بسياري از قيامها و حركتهاي مردمي جلوگيري نمايد.

بنابراين در سايه چنين تفكري خلفا و سلاطين مي توانستند دست به هر جنايتي بزنند و مردم نيز هيچ عكس العملي از خود نشان ندهند.

اين انديشه هنگامي كه در كنار انديشه جبرگرايان قرار مي گرفت بر ابعاد پيامدهاي ويرانگر آن افزوده مي شد؛ انديشه «جبر» بكلي از انسان سلب مسؤليت مي كرد و تفكر «ارجا»، اسلام و ايمان هر جنايت پيشه اي را تضمين مي نمود!!

با رواج چنين انديشه هايي بود كه فردي مانند يزيد بن معاويه توانست در ظرف مدت كوتاه حكومت سه ساله اش، مرتكب بزرگترين جنايات شود و توده مسلمانان نيز سكوتي مرگبار اختيار كنند.

يزيد در اولين سال حكومتش، «حسين بن علي (ع)» را به همراه اصحابش با فجيعترين وضعي به شهادت رساند و خانواده اش را به اسارت برد [1] .

در سال دوم، واقعه «حره» را آفريد كه در جريان آن بسياري از اصحاب و ياران پيامبر اكرم (ص) به شهادت رسيدند و به سربازان خود اعلام نمود كه به مدت سه روز آزادند در مدينه - اين حرم امن رسول الله (ص) - هر آنچه بخواهند انجام دهند! و آنان نيز در اين مدت هر آنچه از قبايح و جنايات ممكن بود مرتكب شدند! [2] .

در سال سوم، به مكه مكرمه حمله برد و خانه كعبه را با منجنيق سنگباران كرد [3] .

جالب توجه اينجاست كه اين همه جنايات را يزيد نه تنها به نام يك مسلمان، بلكه به عنوان خليفه مسلمانان مرتكب شد و آب هم از آب تكان نخورد.

پس از او نيز خلفاي اموي روشي مشابه او داشتند و اين همه در حالي اتفاق افتاد كه تنها پنجاه سال از زمان رحلت رسول اكرم (ع) گذشته بود.