تا اينجا خلاصه بسيار فشرده اي از آنچه «بايد» بهره ي ما از انقلاب كربلا باشد، نگارش يافت و اينك به درس هايي كه بين جامعه ي شيعه «هست»، مي پردازيم.


گفتيم: هر كس به اندازه استعداد خود از هر واقعه درس مي گيرد و اگر ما نتوانسته ايم از امام حسين عليه السلام و انقلاب كربلاي او در شؤون مختلف زندگي خود درس بگيريم و تنها به روضه خواني و زيارت رفتن و امثال آن اكتفا كرده ايم، دليل بر آن است كه ما تنها به همان قسمت از داستان قناعت كرده ايم كه بيشتر جنبه ي عاطفي و احساسي دارد، نه جنبه ي فكر و انديشه. كاري كه ما مي كنيم و بدان فخر و مباهات داريم، هر چند بر مبناي دستورات و شيوه ي ائمه معصومين عليهم السلام است و از نظر نيت، خوب و پسنديده است، ولي رابطه ي ما با انقلاب كربلا و حدود درك ما از اين قيام مقدس، مثل ساير ادراكات و روابط ما با شؤون مختلف ديني مثل نماز ما و روزه ي ما و مسجد ساختن ما و مثل هر كار ديگري كه مربوط به دين مي شود، ناقص و بي روح و آميخته با خرافات و آلوده به اغراض و در جهت افراط و تفريط است.

مرثيه خواني و گريه براي مصايب امام حسين عليه السلام و زيارت قبور شهداي پر افتخار كربلا كه در روزگار ائمه عليهم السلام بزرگترين سوژه ي تبليغاتي عليه ظلم و ستم بود، امروز از سوي بعضي، به صورت كار و كاسبي در آمده و در كشاكش رقابتها افتاده است!...

مكتب انقلابي امام حسين عليه السلام در افكار ما كه آلوده به خود پرستي و راحت طلبي است، به صورت صحنه ي رقت باري كه تنها سوز و آه ناله و گريه و زاري بر آن حكومت مي كند مجسم شده است و بهره ي ما از اين مدرسه عظيم، تنها چند تصوير مبهم از مظلوميت خاندان عصمت و طهارت است.

امام احرار عليهم السلام را چنان مجسم كرديم كه تا لحظه ي آخر براي يك قطره ي آب، ضجه و زاري مي كرد و زينب عليهم السلام را به صورت زن بيچاره و دربه دري در آورديم كه التماس مي كند حالا كه مي خواهيم برادرم را بكشيد، بگذاريد پايش را به طرف قبله دراز كنم و امام زين العابدين عليه السلام اين روح پاك و بلند را «بيمار» خوانديم [1] و ذليل


ناميديم و هر چه توانستيم مصايب را شديدتر خوانديم و شنيديم و ندبه و گريه سرداديم و به زاري پرداختيم و با اين همه، يك حرف هم از الفباي مكتب انقلابي او نياموختيم و روح نهضت حسيني عليه السلام را دريافت نكرديم. دسته هاي سينه زني پر عرض و طول راه انداختيم و خطاب به امام، دسته جمعي چنين خوانديم:



اي تشنه لب تو طاقت خنجر نداشتي!

گويا غريب بودي و مادر نداشتي!



شاعري از ما راجع به امام سجاد عليه السلام چنين گفت:



چشم فلك اسير چو سجاد ما نديد

با دست بسته نور خدا كس روا نديد



زنجير و غل به ديده ي دل هيچ گردني

مجروح تر ز گردن آن رهنما نديد



ارض و سما غريب فزون ديد و دربدر

چون او غريب و دربه در و مبتلا نديد!!!



اگر هم نويسندگان و گويندگان درصدد بيان عظمتي از امام برآمدند، به مطالب نا آشنا و غير مسلم پرداختند و گريه و زاري آسمان و زمين و خون باريدن آسمان و امثال آن را شاهد مثال آوردند و از «ذوالجناح» و ابراز تأثرات انساني (!) او داد سخن دادند.

دروغ پردازها و افسانه سرايان ناداني نيز در اين ميانه «قاسم» را در ميدان كربلا داماد كردند و «زعفر جني» را براي ياري امام فراخواندند و براي آنكه چهلم امام رونق بيشتري داشته باشد، اهل بيت عليهم السلام را فوري در اربعين به كربلا بازگشت دادند و هزاران پيرايه به داستان كربلا بستند و دوست و دشمن را به خنده و شماتت و نيش و كنايه وادار كردند. و با اين همه، امام را قرباني نافرماني ها، معصيت ها و خرابكاري ها خويش دانستند و چنين پنداشتند كه زن بدكاره اي تنها براي آنكه دود مطبخ امام حسين عليه السلام به چشمش فرورفت، آمرزيده شد و به بهشت رفت.

بدين ترتيب، جامعه ي ما با تفسيرهاي غلط و درك هاي ناپخته و ناروا، امامي را كه نماينده ي پاكي و طهارت، عظمت روح و مناعت طبع و شهامت و شجاعت بود، دلال مظلمه ها دانست و شفيع بدكاران و ناپاكان پنداشت و آن كس كه براي مبارزه ي با ناپاكي و انحراف، جان خويش را قربان كرده بود، - نعوذ بالله - به صورت شفيع ناپاكي درآمد! افسوس! كه امامي عظيم و راهبري توانا و پرچمداري با عظمت چون


امام حسين عليه السلام و مردان و زنان آزاده اي چون زينب عليهم السلام و زين العابدين عليهم السلام با آن تاريخ درخشان و آن برنامه ي روشن، در فكر ما چنين قلب ماهيت يافتند و ما، درست، در جهت معكوس اهداف عاليه ي آن برگزيدگان عالم خلقت، فكر و عمل كرديم. و اينها همه شاهد درك هاي ضعيف و رشد نيافته ي ماست...

... گفتيم مرثيه خواني و گريه براي مصايب اهل بيت، دستور پيشوايان ديني است؛ اين دستور حكيمانه كه پيوسته خاطره ي يك قيام خونين ضد ظلم و ستم را با تمام محتواي آن از صدق و اخلاق و معنويت در انديشه ي ما زنده نگه مي دارد، اگر به درستي و با شرايط و با توجه همه جانبه به ساير شؤون ديني عملي شود و اگر با درك صحيح و بزرگداشت مقام پيشواي عالي قدر شهيدان عليه السلام و دودمان سربلند او توأم باشد و اگر از اغراض نادرست و افكار ناپاك، پاك گردد، مي تواند، همان گونه كه در گذشته، نقش خود را در جهت تهييج افكار و تلقين روح فداكاري و بزرگواري و دفاع از حق ايفا كرد و موجب سرنگوني دودمان بني اميه و تحكيم موقعيت ائمه مهديين عليهم السلام و بقاي اسلام و نشر معارف اسلامي شد، اينك نيز همان رسالت را انجام دهد.

و لذا ما با وصف همه ي انتقاداتي كه از نحوه ي درك و رفتار مربوط به اين سنت ديرينه داريم و معتقد به يك سلسله اصلاحات قطعي و سريع ودر اين شأن عظيم اجتماعي و مذهبي هستيم، در اصل مسأله، بر آن عقيده اي هستيم كه در سطور فوق بدان اشاره كرديم.