تحقيق در معني لفظ صلات
و در لفظ «صلات» تحقيق آنست كه آن از خداوند نيز مجاز در رحمت نيست بلكه استعمال به نحو حقيقت است زيرا صلات در اصل لغت حقيقت در يك معني بيشتر نيست و آن عبارت از معني «عطف» است و عطف نسبت از خداوند تعالي رحمتي است كه لايق ذات احديت اوست و عطف نسبت به ملائكة استغفار و نسبت به بشر دعاء بعضي از آنها به بعض ديگر است.
پس نه اشتراكي در بين است و نه مجاز و استعاره در كار است و عطف از خداوند رحمت مي شود و از مخلوق استكانت و تذلل و طلب
رحمت و استغفار است و از بنده بر بنده ي ديگر طلب رحمت از خداست بر او [1] .
پس حاصل كلام آنست: كه لفظ «صلات» خواه از خداي متعال و خواه از ديگري حقيقت واحده است و اختلاف از جهت خصوصيت ربط است و كاشف از آن خصوصيت عبارت از اختلاف حروف است.
و به همين اندازه در اينجا اكتفاء مي شود و مطلب به نحو تفصيل در محل خود از كتاب صلات در فقه است.
پاورقي
[1] شيخ الفقهاء العظام صاحب جواهر الکلام قدسسره بعد از آن که از مشهور نقل کرده که صلاة به معني دعاست متوجه شده که به معني عطف است و از ابن هشام در مغني آن را نقل فرموده (جواهر ج 7 ص 7 ط نجف) و قول مشهور را از جهاتي بعيد دانسته است، و براي تحقيق به نحو عميق به کتاب صلاة محقق شهير آقا شيخ هادي طهراني رحمه الله نزيل نجف اشرف متوفي به سال (1321) قمري بايد مراجعه شود.
و کتاب صلاة آن مرحوم به قطع وزيري از اول صلاة تا آخر صلاه مسافر در 179 صفحه در نجف به خط آقا ميرزا احمد زنجاني ايده الله تعالي به سال (1342) ه. ق در مطبعهي مرتضويه طبع سنگي گرديده و از غرائب اين که در طبع آن از بعض جاهاي کتاب اسقاط کردهاند چنانچه مسألهي سهو النبي (ص) را که قبل از شروع به احکام مسافر در آخر کلام در احکام خلل است ص 148 سطر 6 اسقاط شده بعد از قول او: و الحمدلله الذي علي ما هدانا اليه و الشکر له. که گويد: و بعد هذه البيانات بقي الکلام في بيان ما ورد عن الائمة (ع) في سهو النبي (ص) في صلاته و تحقيق الحق فيه ان العصمة.... الخ.
و بعد چند ورق مفصلا در تقويت قول شيخ صدوق (ره) کوشيده و به گمان خويش در اعتراض بر شيخ اعظم مفيد (ره) قدم برداشته مانند بعض معاصرين کلماتي چيده ولي چيز طرفهاي نياورده غير از اين که برخلاف اجماع و ضرورت مذهب سخن رانده و در طبع کتاب عباراتي را که نقل شد: (و بعد هذه البيانات بقي الکلام.... الخ) آن را آورده در آخر کلام در صلاة مسافر در ص 179 ذکر کرده و در همان جا کتاب را ختم کردهاند و آنچه در سهو النبي (ص) بيان کرده نقل ننمودهاند و نيز از کتاب بعض تشنيعات که در حق امثال علامهي فيض کاشاني (ره) در مقام انتقاد نگارش داده مقداري حذف و اسقاط کردهاند و نسخهي کامل خطي از کتاب صلاة آن مرحوم در کتابخانهي ما موجود است که نسخهي کامل و صحيح است و در مقابله با چاپي موارد اسقاط معلوم ميشود.
و شيخ استاد (ره) در (الذريعة) به طبع شدن آن کتاب در سال نامبرده اکتفاء فرموده و به خصوصيات اشاره نکرده و فرموده: که آن از مجلدات ودائع النبوة است- الذريعة ج 15 ص 61 ط تهران.