و تحقيق اين كه نخست قومي كه در دنيا عمل بريد را به وجود آورده علاوه اين كه از منظور و هدف ما خارج است گمانم بيشتر در اين باره به تحقيقات پرداختن غير از به دست آوردن يك موضوع تاريخي كهنه نتيجه ي ديگري نداشته باشد و آنچه فعلا در اين عصر ما نسبت به قومي و امتي منفعت مي دهد آثار عملي فعلي آنهاست و الا تحقيق مطالب پوسيده ي تاريخي كه چندان ثمر مهمي به حال امروزي ما نخواهد بخشيد چه منفعت دارد؟ مگر از نظر تعصب قومي انسان بخواهد يك موضوع تاريخي را نسبت به گذشته گان خويشتن بدهد و آن هم نتيجه غير از ايجاد عوامل تعصبات قومي كه بر ضد تعاليم اسلامي است ثمري ندارد زيرا اسلام تمامي امتيازاتي كه تساوي و تعادل را از ميان بشر


مي برد و برتري را در ميان بشر بدون جهت به وجود مي آورد آنها را لغو كرده و تساوي را استوار نموده است و ميزان برتري را در دو چيز قرار داده علم و تقوي است [1] و الا باليدن به اعمال گذشته گان زمان جاهليت چه نفعي به حال ما دارد؟

حالا عمل بريد را مسلمين از فارس و يا روم اخذ كرده و آن را تكميل و در نظام و استحكامش كوشيده اند يا پديده ي افكار خودشان است كه به مقتضاي احتياج روزافزون كه پيدا مي كردند و فتوحات پي درپي كه رخ داده و نصيب شان مي شد به عمل بريد و ايجاد آن اقدام كرده اند در هر صورت در تكميل آن نقش به سزائي داشته اند.

بريد در اوائل اسلام به كساني گفته مي شده كه اخبار و احوال و اليها و امراء را به خلفاء و از طرف خلفاء به آنها با سرعت هر چه تمامتر مي رسانيدند و به تدريج به وسيله ي بريد نامه ها نيز فرستاده شد و به حاملين نامه نيز بريد اطلاق كردند و چون براي بريد مراكزي تعيين كردند و بر مسافت ميان مركزي كه بريد به آنجا مي رسيد و از آن مركز به بريد ديگر اخبار و نامه هاي را تحويل مي داد بريد گفتند كه چهار فرسخ يا دوازده ميل بوده است [2] .