ترديدي نيست كه بدن مقدس امام حسين «عليه السلام» را در كربلا در همان محل شهادت دفن كردند، ولي راجع به سر مبارك اختلاف است، بعضي دمشق و برخي عسقلان و گروهي مدينه در قبر فاطمه نوشته، و جمعي در نجف نوشته اند.

آنچه كه از كتب تواريخ جغرافيائي برمي آيد، در محل رأس الحسين در قاهره، و در رأس الحسين عسقلان و يا نزديكي كوفه و نجف، هر يك اختلافي هست؛ و بيشتر از همه، شيعه در اين رشته تتبع كرده و معتقد است كه سر مبارك حسين «عليه السلام» به دست حضرت سجاد سپرده شد و آن حضرت به كربلا برد و به تن شريفش ملحق و دفن فرمود. و به نظر اين بنده جمع بين همه ي اين تواريخ آسان و ممكن است به اين ترتيب كه اين سر مبارك پس از يك سال سير كشورهاي اسلامي، به كربلا بازگشت اده شد، و از بين سال 62 هم به زيارت جسد آن رفته و ملحق نمودند، و با دلايل و قراين تاريخي اين نظريه به ظن قوي صحيح ترين نظريه ي تاريخي است كه اثبات آن محتاج به يك رساله ي جداگانه است. مشهد الحسين و محل رأس الحسين در قاهره، مقام الحسين در كوفه و عسقلان و نجف، همه محل تلاقي آن سر مبارك بوده، و لي محل دفن كربلاي معلي است، و شرح مفصلي در كتاب الحسين و رساله ي مشهد رأس الحسين در قاهره چاپ مصر نگاشته اند، كه با تاريخ توافق و تطبيق صحيح ندارد.


اينك به اختصار نظر مورخين را مي نگاريم تا ببينيم چه شده اين همه اختلاف رخ داده است. شيعه ي اماميه به اتفاق مي نويسند: سر مقدس ابي عبدالله «عليه السلام» را به بدن ملحق و در كربلا دفن كردند، اما كي اين واقعه رخ داده، به تحقيق معلوم نيست.

در «كشكول» شيخ بهائي روايتي آورده كه امام حسين «عليه السلام» 4 ضرب در 4 ميل زمين كربلا را خريد و بعد هم به مردم بخشيد مشروط بر اين كه از زائرين او پذيرائي شايان كنند.

در «كامل» بهائي مي نويسد: علي بن الحسين «عليه السلام» بدن مبارك پدر را تنها دفن كرد، و در پائين آن بر حسب وصيت، جسد برادرش علي اكبر را قرار داده، و عمويش عباس را در كنار علقمه همان جا كه شهيد شده بود دفن كردند، و ساير شهدا را يك جا در يك قبر بزرگي. و حر بن يزيد رياحي را طايفه ي او همان جا كه شهيد شده بود دفن كردند.

در «نفس المهموم» هم همين روايت را آورده، با قيد آن كه بوي عطر و مشك از تربت حسين هميشه متصاعد است.

علامه ي مجلسي مي نويسد: به اتفاق علماي اماميه، سر مطهر به جسد ملحق و مدفون شد. [1] .

در «كامل الزياره» از حضرت صادق «عليه السلام» روايت كرده كه فرمود:

اذا أتيت الغري رأيت قبرين، قبرا كبيرا و قبرا صغيرا فأما الكبير فقبر اميرالمؤمنين «عليه السلام» و أما الصغير فرأس الحسين بن علي «عليهماالسلام».

در «جواهر الكلام» فقه در كتاب حج از مفضل بن عمر روايت كرده كه: حضرت صادق «عليه السلام» بر قائم مائل در راه نجف عبور كردند، آنجا دو ركعت نماز خواندند،


پرسيدند: اين چه نماز بوده؟ فرمود: هذا موضع رأس جدي الحسين «عليه السلام» وضعوه هنا. سپس مي فرمايد: ممكن است اينجا محل دفن سر مقدس بوده باشد.

آن جا را از اين جهت قائم مائل گفته اند كه جنازه ي حضرت امير در شب رحلت بدين جا مايل باشد.

بعضي از مورخين مي نويسد: يزيد سر نازنين را نزد عمرو بن سعيد بن عاص والي مدينه فرستاد، و عمرو امر كرد سر مبارك را در بقيع نزد مادرس فاطمه ي زهرا دفن نمودند.

برخي مي نويسند: سر مقدس سه روز در دمشق مصلوب بود، و در خزينه ي بني اميه گذاشتند تا زمان خلافت سليمان بن عبدالملك بن مروان، آن گاه به پنج ديباج حرير پوشانيد، و با جمعي از اصحاب خود به آن سر نازنين نماز خواند و آن را در مقابر مسلمين دفن كردند.

در شرح حال عمر بن عبدالعزيز مي نويسند: آن موضع را نبش كرد و سر مقدس را بيرن آورد و فرستاد به كربلا به بدن ملحق كردند.

در تاريخ رأس الحسين در مصر مي نويسد: فاطميها كه تسلط يافتند، سر مقدس را از عسقلان سال 461 به مصر بردند و آنجا دفن كردند و اين قبه ي زيارتگاه را بر آن ساختند، و تا جنگهاي صليبي در عسقلان بوده و چون مسيحيان در بيت المقدس آمدند، الصالح طلايع وزير خلفاي فاطميين سر را با دادن سي هزار دينار گرفت و به مصر برد و خود وزير و امراء و سپاهيان تا محلي كه موسوم به صالحيه است پياده به استقبال سر مبارك رفتند، و آن گاه سر را در كيسه ي ابريشمي سبزي نهاد و كيسه را روي چهار پايه ي آبنوس قرار داده، و زير آن را با مشك و عنبر و بوهاي خوش فرش كرد، و در محلي كه براي آن ساخته شده بود دفن نمودند.

در كتاب «الحسين» مي نويسد: عبدالرحمن كدخدا قزاغلي مسجدي را كه مجاور


مدفن سر حسين است تعمير كرد و آن را امر كرد وسعت دهند، اما به ملاحظه ي مجاورت با مشهد رأس الحسين خودداري نمود [2] .

برخي از مردم گفتند: معلوم نيست حقيقت سر امام حسين در اينجا مدفون باشد، عبدالرحمن قزاغلي براي اطمينان قلب امر كرد تا قبر را شكافتند و دو نفر از علماء وارد شدند، و چون بيرون آمدند گفتند كه: ما چهار پايه از چوب ديديم كه طشتي از طلا روي آن بود، و بالاي طشت پرده هاي حرير آويخته، و زير پرده ها كيسه اي بود از حرير سبز كه در آن ميان سر مقدس حسين «عليه السلام» بود. بنابر اين عبدالرحمن از خيال توسعه ي مسجد منصرف شد، و امر كرد تا آن بارگاه را تجديد عمارت نمودند و موقوفاتي بر آن معين كردند، و امروز در قاهره و در فاصله ي بين سردي حبلي و جامع الازهر بارگاه و مشهد رأس الحسين «عليه السلام» عظمت دارد و بسيار مجلل و مزار عمومي مردم است.