در اين نوشتار با بررسي واژه هاي به كار رفته در حادثه ي عاشورا و پي گيري سابقه ي تاريخي آنها كوشش شده است بستر وقوع اين حادثه و زمينه هاي آن شناسايي شود. با ره گيريِ مفاهيمِ استفاده شده در اين حادثه و بيان پيشينه ي تاريخي آنها مشخص مي شود، كه حادثه ي كربلا صرفا يك حادثه ي نظامي نبوده و يك باره به وقوع نپيوسته است، بلكه به نحوي امتداد اختلافات و درگيرهاي گذشته است. تمايز افكار و عقايد دو طرف از خلال بررسيِ معناي نهفته در واژه هاي به كار رفته و روشن ساختن مراد كاربران آنها مشخص گرديده است.

در اين مقال با بررسي واژه هاي شيعه ي علي، شيعه ي عثمان و دين علي و دين عثمان نشان داده ايم كه حادثه ي عاشورا نقطه ي عطفي براي تمايز شيعيان اعتقادي از ديگر گروه ها بوده است و با بررسي واژه هاي سنّت و بدعت، و امام، وصي و ذريه به پشتوانه ي اعتقادي اين دو جريان پرداخته و در ادامه با بررسي واژه هاي مربوط به فرمان برداري، همچون: سمع، طاعت، خروج، عصيان و فتنه، به انحرافي كه به نفع قدرتمندان در برداشت از اين واژه ها راه يافته اشاره كرده ايم. در پايان با بررسيِ مفاهيمي هم چون: ذمه، ثار، نصر و صله ي رحم روشن كرده ايم كه جامعه ي اسلامي پس از پيامبر به سوي ارزش هاي دوره ي جاهلي گام برداشته و اين كلمات را نه در معناي تغيير يافته ي دوره ي اسلامي، بلكه در همان معناي سابق به كار برده است.

واژه هاي كليدي: مفاهيم عاشورا، شيعه، بدعت، طاعت، خروج، فتنه، ذمه، ثار.