بازگشت

مدت توقف كاروان حسيني در كوفه


برخي روايتها حاكي از آن است كه كاروان حسيني در كوفه بيش از دو روز توقف نكردند. سبط ابن جوزي گويد: «در روز دوم ابن زياد سرها را پايين آورد و آنها را به همراه اسيران تجهيز كرد و به شام نزد يزيد بن معاويه فرستاد [1] «اين حداقل زمان ممكن است.

اما از برخي روايتهاي ديگر چنين برمي آيد كه آنها به اندازه ي رفت و آمد پيك از كوفه به شام توقف كردند. ابن اثير مي نويسد: «چون خاندان حسين (ع) به كوفه رسيدند، ابن زياد آنان را زنداني كرد. روزي سنگي در زندان افتاد كه نامه اي به آن بسته بود. متن نامه چنين بود: پيك براي تعيين تكليف شما نزد يزيد رفته است. او در روز فلان مي رسد و در روز فلان باز مي گردد. اگر صداي تكبير شنيديد، يقين كنيد كه كشته مي شويد و اگر تكبير نشنيديد، معنايش رهايي يافتن است. دو يا سه روز پيش از رسيدن پيك باز سنگي در زندان افتاد و در نامه اي كه همراهش بود چنين نوشته بود: سفارشها و وصيتهاي لازم را بكنيد كه رسيدن پيك نزديك است» [2] .

گويا پيك در آن روز دوگونه بوده است: «پرنده» و «اسب». پرنده از اسب و اسب از انسان سريع تر حركت مي كند. شيوه كار در حركت با اسب اين بود كه اسبهاي تيز تك براي پيك استفاده مي شد و در پاسگاههاي مسير راه نامه دست به دست انتقال مي يافت


و به اين ترتيب اسب و سوار هيچ كدام خسته نمي شد و نامه در كم ترين زمان ممكن به مقصد مي رسيد!

در برخي نقلها آمده است [3] كه عميره - كسي كه عبدالله بن عمر نامه شفاعت مختار را به وسيله ي او نزد يزيد فرستاد - فاصله ي ميان شام و كوفه را در مدت يازده روز طي كرد! از اين رو مي توان گفت كه اسب فاصله ي ميان دمشق و كوفه را براي مثال در مدت شش روز طي مي كند.

در برخي نقلهاي ديگر [4] آمده است كه شام به كوفه راه مستقيمي دارد كه مسافر عادي مي تواند آن را در مدت يك هفته طي كند. اعراب عقيل در آن راه رفت و آمد مي كردند و نيز اعراب صليب از حوران تا نجف را در مدت هشت روز طي مي كردند. از اين رو مي توان گفت پيك آن روز فاصله ي ميان كوفه تا شام را مي توانست در مدت هفت روز طي كند.

چنانچه فرض كنيم كه ابن زياد پايان واقعه ي كربلا را بلافاصله به يزيد گزارش داد و پيك، كار خود را در شب يا روز يازدهم آغاز كرد - بر فرض اينكه مدت حركت پيك يك هفته باشد - مي توان اين احتمال را داد كه پيك در حدود روز هفدهم محرم به دمشق رسيد.

و نيز چنانچه فرض كنيم كه پيك جواب يزيد را در همان روز به كوفه آورده باشد، مي توان احتمال داد كه در حدود روز بيست و چهارم محرم به كوفه رسيده است.

بنابراين؛ اگر كاروان حسين درست در همان روز بيست و چهارم از كوفه به شام حركت كرده باشد، مدت اقامتشان در كوفه - از اول روز دوازدهم - به احتمال قوي 12 روز بوده است. والله العالم.


پاورقي

[1] تذکرة الخواص، ص 234.

[2] الکامل في التاريخ، ج 3، ص 298؛ نيز ر. ک. تاريخ الطبري، ج 3، ص 339.

[3] مثيرالاحزان، ص 74.

[4] ر. ک. اعيان الشيعه، بخش اول از جلد چهارم و به نقل از آن، التحقيق حول زيارة الاربعين، ص 193.