نخستين كسي از هاشميان [1] كه در حضور امام (ع) گام به ميدان شهادت نهاد، فرزندش علي اكبر (ع) بود. [2] توصيف مقام والا و منزلت بلند آن حضرت براي هيچ كس امكان ندارد؛


مگر آنكه از توصيف كاملي كه پدرش، حسين (ع)، ارائه داده است كمك بگيرد، آنجا كه فرمود: «جواني كه آفرينش، اخلاق و منطق او از همه كس به رسول خدا (ص) شبيه تر بود».


عمر شريف آن حضرت را در روز شهادتش بين 18 [3] تا 27 [4] سال نوشته اند. خوارزمي در وصف ميدان رفتن علي اكبر مي نويسد: «سپس علي بن الحسين (ع) كه مادرش ليلي دختر ابي مره عروة بن مسعود ثقفي بود، [5] به ميدان رفت. او در آن روز هجده سال


داشت. امام (ع) با ديدن او سر را به آسمان بلند كرد و فرمود: «پروردگارا، بر اين مردم گواه باش، جواني در برابرشان قرار گرفت كه خلق و خوي و گفتارش از همه ي مردم به رسول خدا (ص) شبيه تر است. ما هرگاه كه مشتاق ديدار روي پيامبر بوديم. به او نگاه مي كرديم. بار خدايا، بركتهاي زمين را از آنان بازدار و اگر بازداشتي و آنان را پراكنده و پاره پاره ساز و در راههاي پراكنده قرار ده و واليان را هرگز از آنان خوشنود مگردان؛ چرا كه اينان ما را دعوت كردند كه ياري دهند، ولي پس از آن با ما سر دشمني برداشتند و با ما مي جنگند و ما را مي كشند! آنگاه امام حسين (ع) خطاب به عمر سعد فرياد برآورد: تو را چه شده است! خداوند نسل تو را قطع كند و كارت را شوم گرداند و كسي را بر تو چيره سازد كه تو را در بستر سر ببرد، همان طور كه تو خانواده ي مرا نابود ساختي و خويشاوندي با رسول خدا (ص) مراعات نكردي. آن گاه با صداي بلند اين آيه را قرائت فرمود: «خداوند آدم و نوح و آل ابراهيم و آل عمران را بر عالميان برگزيد؛ نسلي كه از يكديگرند و خداوند شنوا و دانا است.»

پس از آن علي بن الحسين حمله كرد و اين رجز را مي خواند:

من علي بن حسين بن علي هستم، به كعبه سوگند كه ما به پيامبر نزديك تريم، به خدا سوگند كه زاده ي فرومايه بر ما حكومت نخواهد كرد و من آن قدر با نيزه به شما مي زنم كه خم گردد،

چنان با شمشير شما را مي زنم كه خم گردد، ضربت جواني هاشمي و علوي.

او آن قدر جنگيد و از سپاه كوفيان كشت كه به تنگ آمدند، تا آنجا كه نقل شده است: با حال تشنگي 120 تن از سپاه دشمن را كشت! سپس نزد پدر بازگشت و گفت: پدر جان!


تشنگي مرا كشت! و سنگيني آهن مرا به ستوه آورد! آيا جرعه اي آب يافت مي شود تا با آن بر ضد دشمن نيرو بگيرم؟!

حسين (ع) گريست و فرمود: فرزندم بر محمد و علي و بر پدرت گران مي آيد كه تو آنان را بخواني و نتوانند به تو پاسخ گويند و از آنان ياري بجويي و نتوانند ياري ات دهند، پسرم زبانت را بياور. سپس زبانش را در دهان گرفت و مكيد! و آنگاه انگشتري خويش را به او داد و فرمود: اين انگشتري را بگير و در دهان بگذار و به جنگ دشمن بازگرد؛ كه من اميدوارم هنوز شب نشده از دست جدت با جامي لبريز سيراب گردي چنان كه پس از آن هرگز تشنه نشوي!

علي اكبر بار ديگر به ميدان بازگشت و حمله كرد و اين رجز را مي خواند:

پس از آشكار شدن حقايق نبرد، جوهر مردان نيز آشكار مي گردد.

به خداي با عزت سوگند كه دست از شما نخواهيم كشيد، تا آن كه شمشيرها در نيام شود.

سپس آن قدر جنگيد كه دويست تن از سپاه دشمن را از پاي درآورد. ناگهان منقذ بن مره ي عبدي [6] با شمشير بر فرق آن حضرت زد كه بر اثر آن از حال رفت [7] و پس از او، ديگر


مردم وي را زير ضربات شمشير گرفتند. علي اكبر دست به گردن اسب انداخت و حيوان او را در ميان لشكر دشمن برد؛ كه بدن مباركش را با شمشيرهايشان پاره پاره كردند. چون روح مباركش در آستانه ي پرواز به ملكوت اعلي قرار گرفت، فرياد برآورد: پدر جان! اينك جدم رسول خدا (ص) مرا با جام لبريزش چنان سيراب كرد كه پس از آن هرگز تشنه نخواهم شد و به تو مي گويد: بشتاب كه در اينجا جامي ذخيره داري!

حسين (ع) فرياد برآورد: پسرم خداوند مردمي را كه تو را كشتند بكشد. چه قدر اينان نسبت به خداوند و شكستن حرمت رسول خدا (ص) جرأت يافته اند، پس از تو خاك بر سر دنيا باد!

حميد بن مسلم گويد: گويي هم اينك بود كه ديدم زني مانند خورشيد تابان آه و واويلا كنان فرياد برآورد: اي واي عزيز دلم، اي واي ميوه دلم و نور چشمم! پرسيدم اين زن كيست؟ گفتند: زينب، دختر علي (ع) است. [8] سپس آمد و خود را بر بدن علي اكبر انداخت. سپس حسين آمد و دستش را گرفت و به خيمه گاه بازگرداند و خود به همراه جوانانش آمد و


گفت: برادرتان را برداريد. پس او را از ميدان نبرد بردند و درون خيمه اي كه در مقابلش مي جنگيدند، قرار دادند. [9] .

آقاي مقرم در كتاب المقتل [10] مي نويسد: «امام حسين (ع) آمد و خود را بر روي علي انداخت و صورت به صورتش گذاشت [11] و فرمود: پس از تو خاك بر سر دنيا! چقدر اينان بر خداوند رحمان و شكستن حرمت رسول خدا جسور شده اند؟ [12] براي جد و پدرت گران است كه تو آنان را بخواني و اجابتت نكنند و از آنان ياري بخواهي و ياريت ندهند!

آنگاه كفي از خون مباركش را گرفت و به سوي آسمان پاشيد؛ كه قطره اي از آن بر زمين نيفتاد. در زيارت آن حضرت در اين باره آمده است:

پدر و مادرم به فدايت كه بي هيچ جرمي تو را سر بريدند و كشتند. پدر و مادرم به فدايت كه خونت به سوي حبيب خدا بالا رفت. پدر و مادرم به فدايت آن هنگامي كه


پدرت بر سر بالينت آمد و با قلب سوزان بر تو مي گريست؛ و خونت را به سوي آسمان ريخت و قطره اي از آن به زمين بازنگشت و آب ديدگان پدرت همچنان در عزايت سرازير بود.» [13] .

علي اكبر در زيارت ناحيه مقدسه سلامي دارد كه نشان منزلت والاي ايشان است. در آنجا مي خوانيم: «درود بر تو اي نخستين شهيد از نسل بهترين كسي كه از فرزندان ابراهيم خليل پا به عرصه دنيا نهاده است. درود خدا بر تو و بر پدرت، آن هنگامي كه درباره ات فرمود: پسرم، خداوند بكشد مردمي را كه تو را كشتند. چه قدر اينان نسبت به خداوند رحمان و شكستن حرمت رسول خدا (ص) جسور شده اند! پس از تو خاك بر سر دنيا باد! درود بر تو در آن هنگامي كه در برابر كافران قد علم كردي و فرمودي:

من علي بن حسين بن علي هستم، به خداي كعبه سوگند كه ما به پيامبر خدا (ص) نزديك تريم.

شما را آن قدر با نيزه مي زنم كه خم گردد و در حمايت از پدرم شما را از دم شمشير مي گذرانم،

با ضربت جواني هاشمي و عربي، به خدا سوگند كه فرومايه بر ما حكم نخواهد راند.

تا آن كه جان سپردي و پروردگارت را ديدار كردي. شهادت مي دهم كه تو به خدا و پيامبرش نزديك تري. گواهي مي دهم كه تو فرزند رسول خدا و حجت و امين او و پسر حجت و امين او هستي. خداوند بر كشنده ي تو مرة بن منقذ بن نعمان عبدي حكم كند. خداوند او و هر كس را كه در قتل تو شركت جست و بر ضد تو آنان را پشتيباني كرد لعنت و خوار كند. خداوند آنان را در جهنم جاي دهد و آن چه بد جايي است؛ و ما را از كساني كه با تو ديدار مي كنند و با جد و پدرت و عمويت و برادرت و مادر مظلومه ات همراهند قرار دهد. من از دشمنان بي دين تو بيزاري مي جويم. «و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته.» [14] .