اسامي شهيدان بني هاشم در كربلا
1- علي بن حسين (اكبر):
نام او در «زيارت»، الارشاد: شيخ مفيد، تاريخ الطبري، و مقاتل الطالبيين: ابوالفرج اصفهاني، مقتل الحسين: خوارزمي و مروج الذهب: مسعودي، آمده است.
كنيه اش ابوالحسن بوده و در حادثه ي كربلا، بيست و هفت سال از سنش گذشته بود.
در گزارشي نقل شده كه او با دختري از نوادگان «ام ولد» ازدواج كرده است.
مادرش: ليلي دختر ابومرة بن عروة بن مسعود ثقفي بوده است.
علي اكبر اولين كس از بني هاشم بود كه به شهادت رسيد.
او به دست «مرة بن منقذ بن نعمان عبدي» به شهادت رسيد.
2- عبدالله بن علي بن ابي طالب:
نام او در: «زيارت»، الارشاد، تاريخ الطبري، مقاتل الطالبيين، مروج الذهب، و مقتل الحسين، ذكر شده است.
مادرش: ام البنين «دختر حزام» بود.
به هنگام شهادت بيست و پنج سال سن داشت. فرزندي از او باقي نماند.
او به دست «هاني بن ثبيت حضرمي» به شهادت رسيد.
3- جعفر بن علي بن ابي طالب:
نام او در «زيارت»، الارشاد، تاريخ الطبري، مقاتل الطالبيين، مروج الذهب، مقتل الحسين، بيان شده است.
مادرش: ام البنين دختر «حزام».
او به هنگام شهادت نوزده سال داشت.
او به دست «هاني بن ثبيت حضرمي» و يا «خولي بن يزيد اصبحي» به شهادت رسيد.
4- عثمان بن علي بن ابي طالب:
نام او در «زيارت»، الارشاد، تاريخ الطبري، مقاتل الطالبيين، مروج الذهب، مقتل الحسين، ذكر شده است.
مادرش: «ام البنين» دختر «حزام».
او به هنگام شهادت بيست و يك سال سن داشت.
«خولي بن يزيد اصبحي» به سوي او تيراندازي كرد و با زدن تير او را تضعيف نمود، مردي از قبيله ي «بني ابان بن دارم» بر او حمله كرد و او را به شهادت رساند و سرش را از تن جدا ساخت.
5- محمد (اصغر) بن علي بن ابي طالب:
نام او در: «زيارت»، طبري، مقاتل الطالبيين و مروج الذهب، آمده است.
مادرش: «ام ولد» بوده و نيز گفته شده كه مادر او «اسماء» دختر «عميس» بوده است.
مردي از قبيله ي تميم كه از «بني ابان بن دارم» بود او را به شهادت رساند.
6- عباس بن علي بن ابي طالب:
نام او در: «زيارت»، الارشاد، طبري، مقاتل الطالبيين، مروج الذهب، و مقتل الحسين بيان شده.
مادرش: «ام البنين».
كنيه اش: «ابوالفضل» (پدر دانش و فضيلت)
در كربلا پرچمدار امام حسين بود، او در ميان برادران خود از همه بزرگتر بود و آخرين كسي كه از فرزندان «ام البنين و علي بن ابي طالب» به شهادت رسيد او، بود.
او به دست «زيد بن رقاد جنبي» و «حكيم بن طفيل طائي» (در تاريخ طبري: سنبسي، آمده است) شهيد شد.
7- عبدالله بن حسين بن علي بن ابي طالب:
نام او در: «زيارت»، الارشاد، طبري، مقاتل الطالبيين، و مقتل الحسين ذكر شده.
مادرش: «رباب» «دختر أمري ء القيس كلبي» مي باشد.
او به هنگام مرگ در آغوش پدرش امام حسين، هنوز كودكي شيرخواره بود.
«عقبة بن بشر» با تيراندازي به سوي او سرش را بريد و باعث شهادتش شد.
تاريخ طبري: «هاني بن ثبيت حضرمي» را قاتل او مي داند و در «زيارت» نام جنايتكاري كه به سوي اين كودك تيراندازي كرد «حرملة بن كاهل اسدي» آمده است.
8- ابوبكر بن حسن بن علي بن ابي طالب:
نام او در: «زيارت»، الارشاد، تاريخ طبري، مقاتل الطالبيين و مروج الذهب، آمده است.
مادرش: «ام ولد».
«عبدالله بن عقبه غنوي» يا «عقبه غنوي» او را به شهادت رساند.
9- قاسم بن حسن بن علي بن ابي طالب:
نام او در: «زيارت»، الارشاد، طبري، مقاتل الطالبيين، مروج الذهب و مقتل الحسين، بيان شده. قاسم بن حسن برادر ابوبكر بن حسن مي باشد كه پيش از او به شهادت رسيده بود.
عمرو بن سعد بن نفيل ازدي او را به شهادت رساند (در تاريخ طبري نام قاتل او: «سعد بن عمرو بن نفيل ازدي» آمده است.)
10- عبدالله بن حسن بن علي بن ابي طالب:
نام او در: «زيارت»، الارشاد، طبري، مقاتل الطالبيين، مروج الذهب و مقتل الحسين، ذكر شده. او به هنگام شهادت يازده ساله بوده است.
مادرش: دختر «سليل بن عبدالله برادر عبدالله بن جرير بجلي» بوده است. و نيز گفته شده كه «ام ولد» مادر او بوده. طبري نيز اين مطلب را نقل كرده.
قاتل او: «حرملة بن كاهل اسدي» با تيراندازي به طرف او، او را به شهادت رساند. عبدالله بن حسن در حالي كه بيهوش بود، در آغوش امام حسين از دنيا رفت.
هنگامي كه «بحر بن كعب» خواست با شمشير امام حسين را به قتل برساند،
عبدالله بن حسن، دستش را پيش برد و جلو ضربت شمشير او را گرفت. شمشير با دست او برخورد كرد و دستش را قطع نمود.
11- عون بن عبدالله بن جعفر بن ابي طالب:
نام او در: «زيارت»، الارشاد، طبري، مقاتل الطالبيين، مروج الذهب، و مقتل الحسين، آمده است.
مادرش: «زينب عقيله» دختر «علي بن ابي طالب» بود. (در طبري چنين نقل شده: «مادر او «جمانه» دختر «مسيب بن نجبة فزاري» مي باشد»)
قاتل او: «عبدالله بن قطنه تيهاني» (در تاريخ طبري قاتل او «قطبه» معرفي شده است).
12- محمد بن عبدالله بن جعفر بن ابي طالب:
نام او در: «زيارت»، الارشاد، طبري، مقاتل الطالبيين، مروج الذهب و مقتل الحسين ذكر شده است.
مادرش: «خوصا» دختر «حفصة بن ثقيف» از قبيله ي «بكر بن وائل» مي باشد.
«عامر بن نهشل تميمي» او را بشهادت رساند. (در تاريخ طبري: «عامر بن نهشل تيمي»).
13- جعفر بن عقيل بن ابي طالب:
نام او در مصادر ذيل ذكر شده است:
«زيارت»، الارشاد، طبري، مقاتل الطالبيين، مقتل الحسين.
مادرش: «ام ثغر» دختر «عامر بن هصان عامري» از قبيله ي بني كلاب مي باشد.
نام مادر او در تاريخ طبري «ام البنين» دختر «شقر بن هضاب»... آمده است.
عروة بن عبدالله خثعمي او را به شهادت رساند.
(در تاريخ طبري و متن «زيارت» نام قاتل او «بشر بن حوط همداني» نقل شده است.)
14- عبدالرحمان بن عقيل بن ابي طالب:
نام او در «زيارت»، الارشاد، طبري، مقاتل الطالبيين و مقتل الحسين، ذكر شده است.
مادرش: «ام ولد».
عبدالرحمان به دست «عثمان بن خالد بن اسيد جهني» و «بشير بن حوط قايضي» به شهادت رسيد. در متن «زيارت» نام قاتل وي «عمر بن خالد بن اسد جهني» آمده است.
15- عبدالله بن مسلم بن عقيل بن ابي طالب:
نام او در اين مصادر ذكر شده است: «زيارت»، طبري، مقاتل الطالبيين، مروج الذهب و مقتل الحسين.
مادرش: «رقيه» دختر «علي بن ابي طالب» مي باشد.
«عمرو بن صبيح» او را به شهادت رساند. (در تاريخ طبري نام قاتل او «صدائي» آمده و نيز گفته شده كه او به دست «اسيد بن مالك حضرمي» شهيد شده). (در «زيارت» نام قاتل او «عامر بن صعصعه» و همچنين گفته شده اسد بن مالك مي باشد).
16- عبدالله بن عقيل بن ابي طالب:
نام او در «زيارت»، الارشاد، طبري، مقاتل الطالبيين و مروج الذهب، ذكر شده است، كه در «زيارت» نام او «ابوعبدالله بن مسلم بن عقيل» ذكر شده. و به نظر ما ثبت اين اسم به اين صورت اشتباه مي باشد. زيرا «زيارت» تنها مصدري مي باشد كه اين اسم را بدين گونه بيان كرده. و نيز به اين دليل كه هم در متن «زيارت» و هم در تاريخ طبري نام قاتل او «عمرو بن صبيح صيداوي يا صدائي» ذكر شده.
نام مادر او «ام ولد» بوده.
بنابر گزارش «ابوالفرج اصفهاني»، «عثمان بن خالد بن اسد جهني» و «مردي از قبيله ي همدان» او را به شهادت رسانيدند.
17- محمد بن ابي سعيد بن عقيل بن ابي طالب:
نام او در «زيارت»، الارشاد، طبري و مقاتل الطالبيين، آمده است.
قاتل او: «لقيط بن ياسر جهني» مي باشد كه در «زيارت»، «ناشر» ثبت شده است.
اين هفده تن كساني هستند كه براي ما ثابت شده از بني هاشم بوده اند و در كربلا شهيد گشته اند. ثبوت اين امر براساس اجماع تمامي مصادر و منابع اساسي مي باشد كه در اين زمينه وجود دارند.
اما گروه ديگري از بني هاشم وجود دارند كه در شهادت آنان همراه امام حسين در حادثه ي كربلا، شك و ترديد وجود دارد و ما با وجود اين اسامي آنان را
بيان مي كنيم.
به گمان ما برخي از آنان در موقعيتهاي ديگري به شهادت رسيده اند ولي مورخان و گزارشگران نام آنان را به همراه نام شهيدان كربلا ذكر كرده اند.
اين احتمال وجود دارد كه تعداد شهيدان بني هاشم بيش از عددي باشد - هفده نفر - كه ما بيان داشتيم و نيز احتمال دارد كه در ثبت اسامي آنان اشتباه رخ داده باشد. يا آنكه اسامي ديگري وجود داشته باشند كه در شمار شهيدان بني هاشم ذكر نشده اند.
1- ابوبكر بن علي بن ابي طالب:
نام او در الارشاد، مقتل الحسين و مقاتل الطالبيين ذكر شده است. طبري در تاريخ خويش مي نويسد: «در شهادت او شك و ترديد وجود دارد.» ابوالفرج اصفهاني مي گويد: «نام او مشخص نشده است». و خوارزمي مي نويسد: «نام او عبدالله بوده.»
مادر او «ليلي» دختر مسعود بن خالد بن مالك... بن دارم» بوده است. ابوالفرج اصفهاني گزارش مي دهد: «مردي همداني او را به قتل رسانيده» و گفته شده: او را در جوي آبي كشته يافتند و معلوم نشد كه چه كسي او را شهيد نموده.
و اين تعبير ابوالفرج اصفهاني درباره ي وي شك ما را، در به شهادت رسيدنش، در ماجراي كربلا، برمي انگيزد.
2- عبيدالله بن عبدالله بن جعفر بن ابي طالب:
نام او در مقاتل الطالبيين و مقتل الحسين، آمده است.
مادرش: «خرصا» دختر «حفصه».
ابوالفرج اصفهاني مي گويد: «در گزارشي كه احمد بن سعيد از قول «يحيي بن حسن علوي» به ما مي دهد، يحيي گفته است: «كه عبيدالله بن عبدالله... همراه امام حسين در «طف» به شهادت رسيد»، رضايت خدا و درودهاي او نثار حسين و آل او باد.»
غير از اصفهاني مورخ ديگري اين مطلب را ذكر نكرده است و به همين دليل ما نيز در اينكه او از شهيدان بني هاشم كه در كربلا به شهادت رسيدند شمرده شود، شك و ترديد داريم.
3- محمد بن مسلم بن عقيل بن ابي طالب:
نام او در مقاتل الطالبيين و مقتل الحسين آمده است و در مصادر ديگر نامي از او ذكر نشده.
مادرش: «ام ولد».
او به دست «ابومرهم ازدي» و «لقيط بن اياس جهني» به شهادت رسيد.
4- عبدالله بن علي بن ابي طالب:
نام او تنها در «الارشاد» شيخ مفيد ذكر شده. و در مصادر ديگر تاريخي نامي از او برده نشده است. شيخ مفيد مي گويد: «مادر او و همچنين مادر ابوبكر بن علي: «ليلي» دختر «مسعود ثقفيه» مي باشد.»
اين عبدالله... بايد شخصي غير از عبدالله بن علي بن ابي طالبي باشد كه مادرش ام البنين، دختر «حزام» بود. و همه ي مورخان در شهادت آن عبدالله بن علي ابن ابي طالب، اتفاق نظر دارند و ما نام او را در شمار هفده تن از شهيدان بني هاشم بيان كرديم.
5- عمر بن علي بن ابي طالب:
خوارزمي نام او را در مقتل الحسين: (2: 29 - 28) ذكر كرده است. خوارزمي عمر بن علي را در شمار كساني نام مي برد كه به ميدان مبارزه رفتند و جنگيدند و از گفته ي خوارزمي چنين بنظر مي آيد كه مادر او ليلي دختر مسعود بن خالد بن ربعي بن مسلم بن جندل بن نهشل بن دارم تميمي بوده است. و او برادر ابوبكر بن علي مي باشد، كه پيش از اين پدر و مادرش را ذكر كرديم.
خوارزمي نام او را در طي گزارشي ديگر نيز يادآوري مي كند كه تعداد شهيدان در آن گزارش مشتمل بر بيست و پنج تن مي باشد.
(مقتل الحسين: 48 - 47)
6- نوجواني كه گوشواره بر گوشش بود: (محمد بن ابي سعيد بن عقيل)
قاتل او «هاني بن بعيث» مي باشد.
خوارزمي از او به عنوان آخرين شهيد بني هاشم ياد كرده و اين مطلب از ترتيبي كه او درباره ي به ميدان رفتن بني هاشم ذكر مي كند بدست مي آيد.
(مقتل الحسين: 2: 32 - 31)
برخي از نويسندگان كتابهاي مقتل چنين بيان داشتند كه نام اين جوان محمد بن ابي سعيد بن عقيل بوده است و نام قاتل او: «هاني بن ثبيت حضرمي» مي باشد.
7- ابراهيم بن علي بن ابي طالب:
خوارزمي نام او را در شمار شهيدان بني هاشم نقل كرده است.
(مقتل الحسين: 47:2)
8- عمر بن حسن بن علي بن ابي طالب:
خوارزمي نام او را نيز ذكر كرده.
(مقتل الحسين: 48:2)
9- محمد بن عقيل بن ابي طالب:
در كتاب مقتل الحسين خوارزمي نام او ذكر شده.
(مقتل الحسين: 48:2)
10- جعفر بن محمد بن عقيل بن ابي طالب:
خوارزمي از او نيز ياد مي كند.
(مقتل الحسين: 48:2)