ابومخنف لوط بن يحيي ازدي (حدود 157 - 90 ه.ق) اخباري برجسته قرن دوم هجري كه با وجود شهرت و اعتبار فراوان تا حدود زيادي گمنام مانده است. به رغم آثار مهم و معتبري كه درباره وقايع عصر اموي نوشته است، تأليفي از وي درباره ي روزگار عباسيان با توجه به شكوفايي علمي در اين دوران در دست نيست. تأليفات فراوان وي اكنون موجود نيست و آثار منسوب به او نيز به خاطر تصحيفها و تحريفها به هيچ وجه قابل اعتماد نيست، اما روايات بسياري از وي در مآخذ متقدم خصوصا آثار بلاذري، تاريخ طبري و نيز شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد باقي مانده و از اين ميان تاريخ طبري به خاطر حفظ يك دوره ي تقريبا كامل از روايات وي از ارزش بسياري برخوردار است. اخبار تاريخي ابومخنف بر پايه اقتباس طبري از سال ده هجري (بيماري پيامبر (ص)) تا وقايع سال 132 (قيام محمد بن خالد قسري در كوفه) را در برمي گيرد.

در باب ابومخنف و اخبار وي نظريات گوناگوني ابراز شده است. تضعيف او از سوي محدثان اهل سنت از نظر فني قابل انتقاد است. همچنين توجه ابومخنف به اعمال نارواي برخي از صحابه و نيز فراواني رواياتش درباره ي شيعيان سبب شده است تا محدثان عامه در اين تأليفات به گمان خويش نوعي بد ديني بيابند. كشيده شدن اين قضيه به رافضي بودن و افراطي شمردن ابومخنف و بحثهاي متعدد درباره آن، در حقيقت لوث كردن اخبار وي است. محدثان و علماي متأخر شيعي بدون توجه به چنين سوء غرضي به تكرار و مبالغه در باب تشيع وي پرداخته اند؛ حال اينكه دلايل متقن تاريخي حاكي است كه وي نيز از «عامه» است، اما توجهش به ذكر وقايع تاريخي و سعه ي صدر او در اين مسائل، سبب نزديكي معنوي وي به تشيع شده است.

كتاب مقتل الحسين، مهمترين تأليف ابومخنف است. اگر چه اين كتاب، موجود نيست و راجع به نسخه هاي موجود آن نيز ترديد فراوان وجود دارد، اما در آثار بلاذري و ابوالفرج اصفهاني و خصوصا طبري از اين كتاب، مطالبي نقل شده و در اين ميان منقولات طبري از جهت تفصيل و يكنواختي اهميت بسيار دارد. اين روايات با وصيت معاويه به يزيد درباره مخالفان خلافتش، حسين (ع) و... شروع مي شود و تا دفن اجساد شهدا و مرثيه ابن حر و بازگشت اسيران از دمشق به مدينه را در برمي گيرد. مفصل نويسي و در عين حال نگارش ساده ابومخنف در كنار صداقت و امانت وي سبب شده اين تأليف از لحاظ وثوق تاريخي بسيار با ارزش تلقي گردد و افزون بر مورخان، كه با ذكر سند و يا بدون آن فراوان از آن نقل كرده اند، در ميان شيعيان نيز جايگاهي ارزشمند به دست آورد.