ابن شهرآشوب تعداد شهداي اصحاب امام را در حمله ي اول، چهل نفر ذکر کرده است که نام بيست و هشت نفر از آنها را برده است و سپس مي گويد: ده نفر از آنها موالي حسين عليه السلام و دو نفر از مواليان اميرالمومنين بوده اند [1] ، ولي ما براي آوردن ترجمه ي مختصري از هر کدام آنها، در اينجا نامهاي آنان را از کتاب «ابصارالعين» سماوي ذکر مي کنيم، که بعضي از آنان بر اساس نقل ديگران در حمله ي اول شهيد نشده اند و موارد اختلاف ذيلأ مذکور گرديده است:

1- ادهم بن اميه

از شيعيان بصره بود که در خانه ي ماريه [2] اجتماع مي کردند، او با يزيد بن ثبيط از بصره به مکه آمد و به امام عليه السلام پيوست [3] .


2- امية بن سعد

او از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام و از تابعين و ساکن کوفه بوده، و چون از آمدن امام حسين عليه السلام به کربلا آگاهي يافت، در ايام مهادنه [4] به خدمت امام حسين آمد [5] .

3- بشر بن عمر

او از تابعين بود و دلاوري فرزندان او در جنگها معروف است، در ايام مهادنه به خدمت امام عليه السلام آمد [6] .

4- جابر بن حجاج

جابر از ياران شجاع امام حسين عليه السلام بوده و قبل از ظهر روز عاشورا به شهادت رسيد [7] .

5- حباب بن عامر

او در کوفه سکونت داشته و از شيعيان است، و با مسلم بن عقيل بيعت کرده و در بين راه به امام عليه السلام ملحق گرديد [8] .

6- جبلة بن علي

از شجاعان کوفه و از ابتداي امر با مسلم بود و سپس نزد امام حسين عليه السلام آمد [9] .

7- جنادة بن کعب

از مکه مصاحب امام بود و او و خانواده اش به همراه امام به کربلا آمدند [10]


8- جندب بن حجير کندي

او از بزرگان و سرشناسان شيعه و از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام بود، و در بين راه قبل از برخود امام به حر بن يزيد به خدمت آن حضرت رسيد و به کربلا آمد. اهل سير گفته اند که او در آغاز جنگ به شهادت رسيد، و بعضي فرزند او حجير بن جندب را گفته اند که در همان آغاز حمله شهيد شدند ولي ثابت نشده است که با پدرش شهيد شده باشد [11] .

9- جوين بن مالک

او شيعه و در ميان قبيله ي بني تميم بوده است، و با آنان براي جنگ با امام حسين عليه السلام بيرون آمد! و چون ابن سعد شرطهاي امام را نپذيرفت، او نيز همانند گروه ديگري دست از سپاهيان کوفه کشيده و شب هنگام [12] بسوي اردوي امام کوچ کرد [13] .

10- حارث بن امري ء القيس

او از شجاعان بنام بود و شهرتي در جنگها بدست آورده بود، و با سپاه عمر بن سعد به کربلا آمده بود! و چون آنها کلام امام حسين عليه السلام را نپذيرفتند، به امام پيوست [14] .

11- حارث بن نبهان

پدر او نبهان- بنده ي حمزة بن عبدالمطلب- سواري شجاع بود، و فرزندش حارث از پيوستگان به امام علي و امام حسن عليها السلام به کربلا آمد و شهيد شد [15] .


12- حجاج بن بدر

او اهل بصره است، همان کسي است که پاسخ نامه ي امام عليه السلام را از بصره به خدمت امام در کربلا آورد؛ اين نامه را امام به مسعود بن عمر نوشته بودند، و حجاج بن بدر با امام بود تا در اولين حمله پيش از ظهر عاشورا به شهادت رسيد، و بعضي شهادت او را بعد از ظهر ضمن مبارزه ذکر کرده اند [16] .

13- حلاس بن عمرو

او و برادرش نعمان از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام هستند و حلاس در کوفه فرمانده ي نيروهاي آن حضرت بوده است. او ابتدا با سپاه عمر بن سعد به کربلا آمده بود و چون عمر بن سعد شرائط امام را نپذيرفت او شبانه به اردوي امام حسين عليه السلام پيوست [17] .

14- زاهر بن عمرو

شجاعي با تجربه و دلاوري مشهور و از دوستان معروف اهل بيت بود، او از ياران عمرو بن الحمق- صحابي معروف- بشمار مي رفت، و چون زياد بن ابيه در طلب عمرو بن الحمق برآمد، زاهر با او بود و در قول و فعل با او مصاحبت داشت، آنگاه که معاويه عمرو را تعقيب مي کرد، در تعقيب زاهر نيز بود، و سرانحام عمرو بن الحمق بدست معاويه به قتل رسيد و زاهر خود را پنهان مي کرد، و در سال شصت هجري چون مناسک حج را بجاي آورد، با امام عليه السلام ملاقات کرد و همراه امام به کربلا آمد [18] .

15- زهير بن سليم

آنگاه که سپاه کوفه تصميم به جنگ با امام عليه السلام گرفتند، او از جمله کساني بود که شب عاشورا به خدمت امام آمد و به اصحاب آن حضرت پيوست [19] و همانند


مشتاقان جنگيد تا اينکه در حمله ي اول شهيد شد و بعد از رسيدن به فيض شهادت به فيض ديگري نيز نائل آمد و آن اينکه در زيارت ناحيه ي مقدسه سلام بر او آمده است [20] .

16- سالم (غلام عامر بن مسلم)

او غلام عامر بود و در بصره سکونت داشت، و عامر از شيعيان آن شهر بشمار مي رفت، و هنگامي که يزيد بن ثبيط با فرزندان خود و برخي ديگر در مکه به خدمت امام عليه السلام آمدند، اين دو نيز به همراه آنها به امام ملحق و با او به کربلا آمدند. [21] .

17- سالم بن عمرو

او اهل کوفه و از شيعيان بود، و در ايام مهادنه که هنوز کار امام عليه السلام با سپاه کوفه به جنگ نيانجاميده بود، به کربلا آمد و به اصحاب امام ملحق شد [22] .

18- سوار بن ابي حمير

او نيز قبل از شروع جنگ به امام و يارانش ملحق شد، و در حمله ي اول مجروح گرديد. او را سپاه کوفه اسير کرده و نزد عمر بن سعد بردند، عمر بن سعد خواست او را به قتل برساند، خويشان او که در سپاه کوفه بودند از ابن سعد خواستند که او را آزاد نمايد و چون او مجروح شده بود پس از شش ماه به شهادت رسيد و در عبارت زيارت ناحيه آمده است: «السلام علي الجريح الماسور سوار بن ابي حمير الفهمي» [23] .

19-

شبيب بن عبدالله

او دلاوري شجاع بود که با سيف و مالک فرزندان سريع به اردوي امام عليه السلام پيوسته


است و قبل از ظهر روز عاشورا از جمله کساني بود که در حمله ي اول شهيد شدند [24]

20- عائذ بن مجمع

او بهمراه پدرش مجمع بن عبدالله در بين راه به امام عليه السلام ملحق شد و حر بن يزيد خواست نگذارد، امام عليه السلام فرمود: اينها ياران منند و نبايد آنها را از اين کار بازداري.

آنها به امام عليه السلام ملحق شدند و راهنماي آنها طرماح بود؛ و صاحب «حدائق» او را در شمار شهداي حمله ي اول ذکر کرده و ديگران گفته اند با پدرش در يک جا شهيد شدند و اين قبل از حمله اول در آغاز جنگ بوده است [25] .

21- عامر بن مسلم

از اهل بصره و از شيعيان بود، بهمراه غلامش سالم با يزيد بن ثبيط از بصره به مکه آمده و به امام عليه السلام ملحق گرديد [26] .

22- عبدالله بن بشير

او از مشاهير دلاوران و از حاميان حق بشمار مي رفت، نام او و پدرش در جنگها مشهود است، عبدالله بن بشير با لشکر عمر بن سعد به کربلا آمد و قبل از شروع قتال به امام عليه السلام پيوست و در اولين حمله قبل از ظهر عاشورا به شهادت رسيد [27]

23- عبدالله بن يزيد

او بهمراه پدرش از بصره به مکه آمد و به خدمت امام عليه السلام رسيد سپس بهمراه آن حضرت به کربلا آمده است. [28]


24- عبيدالله بن يزيد

او نيز بهمراه پدرش يزيد بن ثبيط و برادرش و گروهي ديگر از اهل بصره در مکه به امام عليه السلام ملحق شدند [29]

25- عبد الرحمن بن عبدالرب

او از اصحاب رسول خدا صلي الله عليه و اله و سلم و از مخلصين اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام است، هنگامي که علي عليه السلام در رحبه ي کوفه از مردم خواست کسي که در غديرخم حاضر بوده و حديث غدير را شنيده بپاخيزد و شهادت دهد، او بهمراه گروهي ديگر برخاسته و گفتند: از رسول خدا صلي الله عليه و اله و سلم شنيديم که مي فرمود: «خداي عزوجل ولي من است و من ولي مؤمنين، پس هر کس من مولاي او هستم علي مولاي اوست، خدايا دوست بدار کسي را که او را دوست مي دارد و دشمن بدار کسي که او را دشمن مي دارد»؛ علي عليه السلام او را تربيت کرده و قرآن تعليم او نموده؛ او از مکه همراه امام حسين عليه السلام بوده و به کربلا آمده است [30] .

26- عبد الرحمن بن مسعود

او و پدرش از معروفين شيعه و از شجاعان مشهور بودند، با عمر بن سعد به کربلا آمدند و قبل از آغاز جنگ به خدمت امام حسين عليه السلام رسيدند و بر او سلام کردند و نزد امام مانده و در حمله ي اول به شهادت رسيدند [31]

27- عمر بن ضبيعه [32]

او سواري پيشتاز بود که با عمر بن سعد به کربلا آمد و بعد به حلقه ي ياران امام عليه السلام


پيوست [33] .

ابن حجر در «اصابه» گفته است که عمرو بن ضبعه از نام آوران جنگها و مردي شجاع بوده است و افتخار درک رسول خدا صلي الله عليه و اله و سلم را دارد [34] .

28- عمار بن حسان

از شيعيان مخلص و از شجاعان معروف بود، پدرش حسان از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام بود و در جنگهاي جمل و صفين در راه دفاع از آن حضرت مبارزه کرد و شهيد گرديد. عمار از مکه در خدمت امام حسين عليه السلام بود و از آن حضرت جدا نشد تا در روز عاشورا در حمله ي اول به فيض شهادت نائل آمد [35] .

29- عمار بن سلامة

از اصحاب رسول خدا صلي الله عليه و اله و سلم و از ياران علي عليه السلام در جنگها بود، و هنگامي که براي جنگ جمل همراه حضرت مي رفتند از آن حضرت سئوال کرد: وقتي با اصحاب جمل روبرو شدي چه خواهي کرد؟ اميرالمومنين عليه السلام فرمود: آنها را به خدا و طاعت او دعوت مي کنم و اگر خودداري کردند با آنها جنگ خواهم کرد، عمار گفت: آنکس که مردم را بسوي خدا خواند هرگز مغلوب نگردد.عمار بن سلامه در کربلا به خدمت امام حسين عليه السلام آمد و در حمله ي اول شهيد شد [36] .

30- قاسم بن حبيب الازدي

او از شيعيان کوفه بود و با سپاه عمر بن سعد به کربلا آمد قبل از آغاز جنگ به اردوي امام عليه السلام پيوست [37]


31- قاسط بن زهير [38] .

او از اصحاب اميرالمومنين عليه السلام و از جمله ياران امام حسن عليه السلام بود و در کوفه ماند و در جنگها خصوصأ در صفين حضور داشت. چون امام حسين عليه السلام به کربلا آمد، شبانه به آن حضرت پيوست [39] .

32- کردوس بن زهير

از اصحاب علي عليه السلام بوده و همراه دو برادرش شبانه به امام حسين در کربلا پيوست [40] .

33- کنانه بن عتيق [41] .

او پهلوانان کوفه و از زمره ي زاهدان و قاريان قرآن است. در کربلا به خدمت امام حسين عليه السلام آمد و در حمله ي اول شهيد شد، و بعضي شهادت او را بعد از حمله ي اول ذکر کرده اند [42] .

34- مسلم بن کثير

از تابعين کوفه و از ياران اميرالمومنين عليه السلام بود و در يکي از جنگها يک پاي او آسيب ديد و معلول شد و شايد بهمين جهت او را «اعرج» مي گفتند. هنگامي که امام حسين عليه السلام به کربلا وارد شد، از کوفه بسوي آن حضرت حرکت کرد و در کنار او به


شهادت رسيد [43] .

35- مسعود بن حجاج

او و فرزندش از شيعيان معروف و از شجاعان مشهور بودند، و در ايام مهادنه به کربلا آمده خدمت امام عليه السلام رسيدند و نزد امام ماندند و هر دو در اولين حمله به فيض شهادت رسيدند [44] .

36- مقسط بن زهير

او و برادرش از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام و از مجاهدين پيشتاز آن حضرت در جنگهاي جمل و صفين و نهروان بود. چون امام حسين عليه السلام به کربلا آمد، شبانه به خدمت آن حضرت رسيده و به فيض شهادت نائل شد [45] .

37- نصر بن ابي نيزر [46] .

پدر او از فرزندان ملوک عجم يا از اولاد نجاشي است و فرزند او- نصر- بعد از امام علي و امام حسين عليهماالسلام در خدمت امام حسين عليه السلام بود، و از مدينه همراه حضرت به مکه آمد و از آنجا به کربلا و در آنجا به شهادت رسيد. ابتدا سواره بود ولي اسب او را پي کردند، و در حمله ي اول به شهادت رسيد [47] .

38- نعمان بن عمرو الراسبي

او و برادرش از اهل کوفه و از اصحاب علي عليه السلام هستند، چون عمر بن سعد سخنان امام را نپذيرفت، شبانه به خدمت آن حضرت آمد و در کنار او به شهادت


رسيد [48]

39- نعيم بن عجلان

او و دو برادرش نضر و نعمان هر سه از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام بشمار مي رفتند، و در جنگ صفين در رکاب آن حضرت بودند و از شجاعان و از شعرا بشمار مي رفتند، نضر و نعمان از دنيا رفتند و نعيم در کوفه باقي ماند؛ چون امام حسين عليه السلام بسوي عراق آمد او به خدمت ايشان رسيد و در روز عاشورا به عزم جنگ پيش آمد و در حمله ي اول به فيض شهادت نائل آمد [49] .

40- زهير بن بشر الخثعمي

صاحب مناقب او را از جمله شهداي حمله ي اول ذکر کرده است [50] ، ولي در ديگر مصادر نام او يافت نشد.