«گريه» مظهر شديدترين حالات احساسي انسان است، و علتها و انگيزه هاي مختلفي دارد که هر يک از آنها نشان دهنده حالتي خاص است. در روايات، بعضي از انواع گريه تحسين شده و از صفات پسنديده بندگان پاکدل خداوند به حساب آمده است، و بعضي از انواع گريه مذموم شمرده شده است.

گريه، از حالات و انفعالات انساني است که با مقدمه اي از اندوه و ناراحتي رواني به طور طبيعي به ظهور مي رسد، و گاه ممکن است انگيزه اش هيجانات تند رواني باشد. مثل شوق و ذوقي که از ديدار محبوب پس از زماني طولاني ناشي مي شود. همچنين گاهي هم گريه کردن حاکي از عقايد مذهبي انسان است با اين توصيف، از آنجايي که گريه عملي طبيعي و اي بسا غير ارادي است؛ لذا نمي شود مورد امر و نهي و حسن و قبح قرار گيرد، بلکه آنچه که مورد حسن و قبح است، مقدمات و انگيزه هاي گريه مي باشد. چنانکه گفته اند: «تو آني که در بند آني».

در اينجا براي اينکه بدانيم گريه بر سيدالشهدا (ع) چگونه گريه اي است و چه تأثيرات و برکاتي مي تواند داشته باشد، بهتر آن است که اشاره اي به انواع گريه کنيم تا بعد از آن، نوع گريه بر آن حضرت برايمان معلوم گردد.

1- گريه طفوليت: زندگاني انسان با گريه شروع مي شود که همان گريه، نشانه سلامت و تندرستي نوزاد است، و در واقع گريه در آن زمان، زبان طفل است.

2- گريه شوق: مانند گريه مادري که از ديدن فرزند گمشده خويش پس از چندين سال سرداده مي شود. و اين گريه اي است که از روي هيجان و احياناً جهت سرور و شادي به انسان دست مي دهد.

3- گريه عاطفي و محبت: محبت از عواطف اصيل انساني است که با گريه انس ديرينه دارد. مثلاً محبت حقيقي به خداوند حسن آفرين است و براي قرب به او بايد اشک محبت ريخت.



صنما با غم عشق تو چه تدبير کنم

تا به کي در غم تو ناله شبگير کنم



4- گريه معرفت و خشيت: انجام عبادات خالصانه و تفکر در عظمت آفرينش و کبريايي خداوند، و همچنين اهميت تکاليف و مسئوليتهاي انساني باعث مي گردد که نوع خاصي از خوف، در درون انسان ايجاد شود و اين خوف، خوفي است که از روي معرفت به خداوند و تهذيب نفس به دست مي آيد که «خشيت» ناميده مي شود.

5- گريه ندامت: از عوامل اندوه زدايي که منجر به گريه مي گردد، محاسبه نفس و حسابرسي شخصي است، و همين حسابرسي باعث مي شود که انسان به گذشته خود فکر کند و با حسابرسي، جبران کوتاهي و خطاها را بکند و اشک حسرت و ندامت از چشمانش جاري نمايد، اين گريه، نتيجه توبه و بازگشت به خداست.



اشک ميغلتد به مژگانم به جرم رو سياهي

اي پناه بي پناهان، مو سپيد روسياهم



روز و شب از ديدگان اشک پشيماني فشانم

تا بشويم شايد از اشک پشيماني گناهم



6- گريه پيوند با هدف: گاهي قطره هاي اشک انسان، پيام آور هدفهاست. گريه بر شهيد از اين نوع گريه است. گريه بر شهيد خوي حماسه را در انسان زنده مي کند و گريستن بر سيدالشهدا (ع) خوي حسيني را در انسان احيا مي کند، و خوي حسيني چنان است که نه ستم مي کند و نه ستم مي پذيرد. آن کسي که با شنيدن حادثه کربلا قطره اشکي از درون دل بيرون مي فرستد، صادقانه اين پيوند با هدف والاي سيدالشهدا (ع) را بيان مي کند.

7- گريه ذلت و شکست: گريه افراد ضعيف و ناتواني که از رسيدن به اهداف خود مانده اند و روح و شهامتي براي پيشرفت در خود نمي بينند.

با ذکر اين مطلب، حال بايد بررسي کرد که گريه بر حسين (ع) از چه نوع گريه است. هر کس با اندک توجهي خواهد دانست که گريه بر حسين (ع) گريه محبت است، آن محبتي که در دلهاي عاشقانش به ثبت رسيده است. گريه بر او، گريه شوق است، زيرا قسمت زيادي از حماسه هاي کربلا، شوق آفرين و شورانگيز است و به دنبال آن سيلاب اشک شوق به خاطر آن همه رشادت، فداکاري، شجاعت و سخنرانيهاي آتشين مردان و زنان به ظاهر اسير، از ديدگان شنونده سرازير مي گردد و نيز گريه معرفت و پيوند با هدف متعالي و انسان ساز او است؛ و به تعبير امام خميني (ره) گريه سياسي است که فرمود: «ما ملت گريه سياسي هستيم، ما ملتي هستيم که با همين اشکها سيل جريان مي دهيم و سدهايي را که در مقابل اسلام ايستاده است خرد مي کنيم».



هزار سال فزون شد ز وقعه عاشورا

ولي ز تعزيه هر روز، روز عاشور است



هيهات که گريه بر حسين (ع) گريه ذلت و شکست باشد، بلکه گريه پيوند با سرچشمه عزت است، گريه امت نيست، که گويا است، گريه سرد کننده نيست، که حرارت بخش است، گريه بزدلان نيست، که گريه شجاعان است، گريه يأس و نااميدي نيست که گريه اميد است، و بالاخره گريه معرفت است و گريه معرفت در عزاي حسين (ع) از انحراف و تحريف در قيام آن حضرت جلوگيري مي کند و شايد به همين جهت باشد که در فضيلت گريه بر سيدالشهدا (ع) روايات متعددي وارد شده است. از آن جمله، روايتي است که امام صادق (ع) فرمود: «گريه و بي تابي در هر مصيبت براي بنده مکروه است، مگر گريه بر حسين بن علي (ع) که اجر و ثواب نيز دارد». [1] .

گريه و عزاداري براي سيدالشهدا(ع) داراي آثار و برکات مهمي است که به برخي از آنها اشاره مي شود: